Author: [email protected]

นพ. ระพีพันธุ์ กัลยาวินัย อายุรแพทย์ และ ผู้เชี่ยวชาญทางเดินอาหาร และ โรคตับ เป็นที่ทราบกันดีอยู่แล้วว่า โรคไวรัสไม่ว่าโรคใดก็ตาม ถ้าสามารถก่อให้เกิดโรครุนแรง หรือเรื้อรังได้ จะเป็นโรคที่น่ากลัวมาก เพราะปัจจุบันยาที่สามารถรักษาเชื้อไวรัส ในร่างกายของคนเรา ยังได้ผลไม่ดีนัก พบว่าโรคไวรัสชนิดหนึ่ง ซึ่งพบในคนแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้สูงมาก ก่อโรคและอาการแทรกซ้อนที่น่ากลัวได้หลายชนิด นั่นคือไวรัสตับอักเสบ ซึ่งปัจจุบันค้นพบ ชนิด ย่อย ๆ แล้วคือ ไวรัสตับอักเสบเอ (virus A) ถึงไวรัส เอช (virus H) แต่ไวรัสที่ก่อปัญหาในเมืองไทย และที่สามารถตรวจในประเทศไทยได้ ยังคงมีเพียง ไวรัส เอ ,บี ,ซี ,ดี ,อี แหม มีหลายตัวอย่างกับ วิตามินเลยครับ ในที่นี้ จะกล่าวถึงเฉพาะ ไวรัสบี ซึ่งพบมากในคนไทย และเป็นไวรัสตัวหนึ่งซึ่งสามารถก่อโรคตับเรื้อรังได้ เรามาดูรายละเอียดที่คุณควรรู้ที่สำคัญ ๆ กันดีกว่า 0. สาเหตุ เป็นไวรัส DNA 2 สาย ชนิดหนึ่งที่ทำร้ายตับเท่านั้น แต่อาจมีอาการของระบบอื่นนอกเหนือจากตับร่วมด้วยได้ แต่ ต้องมีตับอักเสบร่วมด้วย 1. ใกล้ตัวอย่างไรหรือ เชื่อหรือไม่ว่า ในประเทศไทย พบว่าอยู่ในกลุ่มประเทศที่มีการติดเชื้อไวรัสบีสูงมาก ประมาณว่าพบ พาหะนำเชื้อโรคนี้ถึง 6 – 12 % คือประมาณว่า 1 ใน 10 คน มีเชื้อนี้อยู่ในตัวโดยไม่เกิดอาการ แต่คอยแพร่เชื้อนี้ให้คนอื่นอยู่ (แต่ในปัจจุบันหลังฉีดวัคซีนป้องกันในเด็กทุกคน ทำให้เปอร์เซ็นต์โดยรวมลดลงต่ำกว่า 7 % แล้ว โดยคนในวัยมากกว่า 30 ปี ก็ยังมีอัตราสูงใกล้ 10 % อยู่) และคนไทยหลายคนต้องเคยประสบปัญหานี้มาบ้าง ไม่ว่าจะติดเชื้อแบบไม่รุนแรง ลักษณะคล้ายหวัด มีตัว ตา เหลือง หรือปัสสาวะเข้ม (ติดเชื้อฉับพลัน) จนถึงไวรัสลงตับรุนแรงแล้วหายขาด บวกด้วยคนที่เป็นพาหะทั้งหลายดังกล่าวตอนต้นว่าประมาณ 10 % แล้วอาจรวมได้ถึง 20 – 50 % เลยทีเดียว ก็ลองนับดูนะครับว่าบ้านคุณมีกี่คน หาร สี่ดู “โอโห เยอะจังครับหมอ” คืออย่างนี้ อย่าเพิ่งตกใจไปนะครับคือโรคนี้ถ่ายทอดในครอบครัวนะครับ ฉะนั้นครอบครัวไหนเป็นที่พ่อ แม่ ไม่ป้องกันให้ดี ก็ยกโหลทั้งตระกูลล่ะครับ ส่วนคุณที่ไม่มีประวัติด่างพร้อยใน ครอบครัว ก็ อย่างเพิ่งตกใจไปครับ, ไวรัสบีถ้าเทียบการติดต่อง่ายแล้ว ถือว่าติดง่ายที่สุดถ้าเทียบกับไวรัสอื่นเช่น ไวรัสซี หรือ เอดส์ ถ้ารับเชื้อในปริมาณน้ำที่ปนเบื้อนเข้ามาเท่ากัน 2. แล้วมันทำไมเยอะมากขนาดนั้นล่ะครับ ผมจะมีวิธีไม่ให้ติดต่อเจ้าไวรัสได้อย่างไรบ้างครับ ปกติแล้ว ไวรัสนี้ติดต่อได้ 3 ทางครับ คือ 2.1 ทาง perinatal หรือ vertical คือลูกที่คลอดจากแม่ที่เป็นเชื้อนี้อยู่เดิม ซึ่งเป็นหนทางที่ทำให้เกิดการติดต่อมากที่สุดก็ทางนี้แหละครับ แม้พบว่านมจะมีเชื้อนี้อยู่ แต่การดื่มกินเชื้อ ไม่พบว่าสามารถทำให้เกิดการติดต่อได้ และน้ำนมมารดามีประโยชน์มากกว่า นมอื่น ๆ จึงยังแนะนำให้มารดาที่มีเชื้อ สามารถให้นมบุตรได้ตามปกติ 2.2 ทางเพศ (Sexual) คือทาง สามี ภรรยา หรือ เพศสัมพันธ์อย่างไม่ระมัดระวัง ประมาณว่า คนที่มีเชื้ออยู่ไม่ว่ามีอาการหรือไม่ จะสามารถถ่ายทอดไปได้ถึง 16 – 40 % ของ sexual partner เลยครับ นั่นคือไม่ 100 % ที่ต้องเป็น เพราะฉะนั้นคนที่พบโรคนี้ สามี, ภรรยา และบุตร ควรมาเช็คตรวจให้แน่ใจทุกคนครับ ถ้ายังไม่ติดเชื้อจะได้ให้วัคซีนกระตุ้นภูมิต้านทานป้องกันไว้ 2.3 ทางอื่น ๆ เช่น รับเลือดจากผู้อื่น เข็มที่เปื้อนเลือด แทงผ่านผิวหนัง (ใช้เข็มยาเสพติดร่วมกัน หรือ บุคลากรทางแพทย์เกิดอุบัติเหตุเข็มตำ) , การล้างไตที่ต้องใช้เลือดในการทำการล้าง รวมทั้งพวกที่ชอบสัก เจาะหู ที่ไม่ใช้เครื่องมือที่ล้างให้ดีด้วย เชื้อนี้พบทางน้ำลายด้วย แต่มีรายงานติดต่อทางถูกกัดแล้วน้ำลายเข้าสู่เลือดทางแผล ส่วนการทานอาหารรับเชื้อเข้าไป มีรายงานติดต่อ (เจ้าหน้าที่ lab ดูดเลือดจากหลอดตวงเข้าปากแล้วเป็นโรค, มีเชื้อมากพอในน้ำลาย และ semen ในการติดต่อ, sporadic case) แต่ไม่น่าเป็นการติดต่อหลัก 3. ใกล้ตัว แต่ไม่เห็นเป็นไรเลยนี่ครับหมอ ใคร ๆ เขาก็เป็น อย่างนั้นผมก็เป็นมั่งก็ได้นี่ครับ ไม่เห็นน่ากลัวเลย สาเหตุที่ทำให้โรคนี้ มีจำนวนผู้เป็นพาหะจำนวนไม่มากก็เนื่องจาก โรคนี้ก่อโรคแล้วจะหายถึง 90 % แต่ในคนที่เป็นก่อนที่จะหายเป็นภาวะ ช่วงการติดต่อช่วงแรกอาจรุนแรงถึงกับตับวาย หรือบางคนเรียกไวรัสลงตับ (ประมาณแค่น้อยกว่า 1 %) แต่นั่นหมายถึงอาจเสียชีวิตได้ รวมทั้งบางราย ถึงหายจากฉับพลันก็อาจเกิดปัญหาเป็นพาหะต่อ และเกิดการอักเสบเรื้อรังมีไวรัสอยู่กับตัวไปตลอดชีวิตถึง 5 – 10 % (ขณะที่ติดต่อผ่านการตั้งครรภ์ถ้าไม่ป้องกันจะเกิดโรคเรื้อรังถึง

คำถาม แม่มีอาการท้องอืด บ่นว่าไม่มีแรงมาหลายวันไปหาหมอที่คลินิก หมอให้ยาแก้ท้องอืดกับยาระบายท้อง ต่อมาผมไม่ค่อยไว้ใจ เพราะอาการไม่ดีไปหาหมอโรงพยาบาลรัฐแห่งหนึ่ง หมอให้รีบไปตรวจเอ็กซเรย์ วันแรกหมอไม่แน่ใจอาการ อีกวันให้ไปทำอุลตร้าซาวด์ พอวันถัดไปฟังผลหมอว่าเป็นมะเร็งตับ จะรักษาตัวอย่างไรดีครับ เพราะอยู่ๆ แม่ผู้ไม่เคยป่วยก็เป็นมะเร็งขึ้นมา ผมอยากทราบว่าโรคนี้มาได้อย่างไร และจะสามารถรักษาให้หายได้หรือไม่ คำตอบ โดย นายแพทย์วิชัย ศิริบุญคุ้ม มะเร็งตับที่พบในประเทศไทยที่สำคัญมี 2 ชนิด คือ มะเร็งของเซลตับ (Hepatocellular Carcinoma) ซึ่งมีความสัมพันธ์กับการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี หรือ ซี , ภาวะตับแข็ง , สารก่อมะเร็งบางอย่าง เช่น Aflatoxin อีกชนิดเป็นมะเร็งของท่อน้ำดี (Cholangiocarcinoma) ซึ่งพบมากในภาคอีสานมีความสัมพันธ์กับการติดเชื้อพยาธิใบไม้ในตับ มะเร็งทั้ง 2 ชนิด ถ้าพบในระยะแรก คือ มะเร็งมีขนาดเล็ก และยังไม่กระจายไปบริเวณอื่นก็สามารถรักษาให้หายได้ด้วยการผ่าตัด น่าเสียดายที่ผู้ป่วยส่วนใหญ่มักมาพบแพทย์ในระยะที่มะเร็งมีขนาดใหญ่ และได้แพร่กระจายแล้ว ซึ่งไม่สามารถทำการผ่าตัดได้ การรักษาด้วยวิธีอื่นๆ เช่น การให้เคมีบำบัด, การฉายรังสี ล้วนไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ เป็นเพียงการรักษาอย่างประคับประคอง เช่น เพื่อลดความเจ็บปวด

เป็นกลุ่มอาการทางสายตาที่เกิดจากการใช้คอมพิวเตอร์เป็นเวลานาน อาการจะเพิ่มมากขึ้นตามระยะเวลาการใช้คอมพิวเตอร์ อาการของ Computer Vision Syndrome ได้แก่ อาการเมื่อยล้าปวดตาเคืองตา ตาแห้ง น้ำตาไหล ตามัว เห็นภาพซ้อน ปวดคอ หลังและไหล่ ซึ่งอาการเหล่านี้อาจจะมีสาเหตุมาจากการใช้คอมพิวเตอร์ในที่ที่มีแสงไม่เพียงพอ แสงสะท้อนจากหน้าจอคอมพิวเตอร์ ระยะห่างระหว่างตาและคอมพิวเตอร์ไม่เหมาะสม ท่านั่งไม่เหมาะสม ค่าสายตาผิดปกติ เช่น สายตาสั้นหรือยาวที่ไม่ได้รับการแก้ไข หรือมาจากหลายๆสาเหตุร่วมกัน ลักษณะของแว่นตาที่เหมาะกับการใช้คอมพิวเตอร์ แว่นสำหรับคอมพิวเตอร์ ควรมีระยะที่เห็นชัดที่ 18-28 นิ้วฟุต ซึ่งเราเรียกว่า Intermediate viewing distance ในขณะที่แว่นอ่านหนังสือ จะมีระยะที่เห็นชัดอยู่ที่ระยะ 16-18 นิ้วฟุตจากตา ผู้ใช้คอมพิวเตอร์บางท่านอาจจะไม่ต้องใช้แว่นในชีวิตประจำวันอย่างอื่น แต่บางครั้งการใช้แว่นในการทำงานกับคอมพิวเตอร์ ทำให้มองเห็นชัดและทำงานสบายตาขึ้น และบางครั้งแว่นที่ใช้อยู่ประจำ อาจไม่ได้เป็นแว่นที่เหมาะสมที่สุดในการทำงานกับคอมพิวเตอร์ ซึ่งจักษุแพทย์จะสามารถให้คำแนะนำในเรื่องนี้ได้ Ultraviolet coating ถ้าในห้องทำงานมีแสงฟลูออเรสเซนส์ ซึ่งให้แสงสีฟ้าจำนวนมาก ซึ่งมีความกระจัดกระจายสูง การใช้ ultraviolet coating จะตัดแสงสีฟ้าที่เข้าตา Lens tint จะลดความสว่างและสีบางสีที่เข้าสู่ตา การย้อมสีนี้ทำให้สบายตาขึ้น Anti-Reflective coating บนเลนส์จะลดจำนวนแสงจ้าและแสงสะท้อนจากเลนส์ที่จะเข้าสู่ตา ในรายที่มีกล้ามเนื้อตาผิดปกติ การใส่ปริซึมในแว่นตาจะทำให้ใช้ตาสบายขึ้น จอคอมพิวเตอร์ที่เหมาะสม 1. Resolution หมายถึงความหนาแน่นของพิกเซล ถ้ามีความหนาแน่นของพิกเซลสูง จะมีความละเอียดมากกว่า โดยทั่วไปความหนาแน่นของพิกเซลสูงจะดีกว่า แต่ต้องดูที่ refresh rate ด้วย เพราะถ้ามี resolution สูง แต่ refresh rate ไม่สูงพอ ภาพก็อาจจะไม่ดีได้ ข้อดีของ resolution คือ จะทำให้ทำงานได้สบายตากว่า แต่ข้อเสียคือ ภาพและข้อความจะมีขนาดเล็กลง 2. Refresh Rate หมายถึงอัตราการกระพริบของจอภาพ จอที่มีค่า refresh rate ต่ำทำให้ตาต้องทำงานมาก เพราะภาพที่ได้จะมีการสั่นและกระพริบ ความถี่ที่เหมาะสมคือ 70 Hz (hertz) หรือมากกว่า 3. Dot pitch คือระยะห่างระหว่างรูของช่องโลหะ มีผลต่อความคมชัด จอคอมพิวเตอร์ปกติมีค่า 0.25 – 0.28 มม. ค่าต่ำแสดงว่ามีความคมชัดมาก ฉะนั้นค่าที่ดีคือ 0.28 มม. หรือต่ำกว่า 4. จอแบน มีการบิดเบือนของภาพน้อยกว่าจอโค้ง นอกจากนี้ยังสามารถลดแสงสะท้อนจากหน้าจอได้ดีกว่า 5. ควรปรับหน้าจอคอมพิวเตอร์ให้มีความสว่างเท่ากับสภาวะแวดล้อม ส่วน contrast ควรปรับให้สูงเพื่อให้โฟกัสง่ายขึ้น แสงสะท้อนจากคอมพิวเตอร์ทำให้ contrast ลดลงได้ทำให้การมองเห็นไม่สบายตา แนะนำให้ใช้อักษรดำบนพื้นขาวซึ่งจะให้ contrast ที่ดีกว่า ขนาดตัวอักษรควรเป็น 3 เท่าของตัวอักษรเล็กสุดเท่าที่เราเห็นได้ เราสามารถทดสอบโดยเดินห่างออกไป 3 เท่าของระยะทางที่เราใช้งานอยู่ ถ้ายังคงเห้นตัวอักษรบนจอได้อยู่แสดงว่าเป็นขนาดที่เหมาะสมแล้ว สำหรับจอ LCD ข้อดีคือ ประหยัดไฟฟ้า ประหยัดพื้นที่ทำงาน ให้การแสดงผลที่ดี และไม่มีปัญหาเรื่องของสนามแม่เหล็กและการแผ่รังสี สภาวะแวดล้อมที่เหมาะสม การปรับสภาวะแวดล้อมอื่นๆ ให้เหมาะสมกับการทำงานด้วยคอมพิวเตอร์จะช่วยให้ทำงานได้สะดวกสบายขึ้น และลดภาวะ Computer Vision Syndrome ได้ อันได้แก่ ตำแหน่งหน้าจอคอมพิวเตอร์ การมองจอคอมพิวเตอร์ที่เหมาะสม ควรจะมองลงล่าง 15-20 องศา จออยู่ห่างจากตา 20-28 นิ้ว เอกสารหรือหนังสือที่ใช้ร่วมกับการทำงานกับคอมพิวเตอร์ เอกสารควรอยู่ใต้คอมพิวเตอร์และอยู่เหนือคีย์บอร์ด และไม่ควรอยู่ห่างจากจอคอทพิวเตอร์มากนัก เพื่อเวลาทำงาน ผู้ใช้งานคอมพิวเตอร์จะได้ไม่ต้องหันหน้าไปมาระหว่างจอคอมพิวเตอร์และเอกสาร แสงไฟ จัดตำแหน่งหน้าจอเพื่อหลักเลี่ยงแสงสะท้อนจากหน้าจอคอมพิวเตอร์ โดยเฉพาะจากไฟในห้องหรือนหน้าต่าง สามารถใช้ผ้าม่านช่วยลดแสงสะท้อนได้ แสงสะท้อนจากจอคอมพิวเตอร์ ฟิล์มลดแสงสะท้อนที่จอคอมพิวเตอร์จะช่วยให้ทำงานได้สบายตามากขึ้น ท่านั่งที่เหมาะสม เก้าอี้ควรนั่งสบายและนุ่ม ความสูงของเก้าอี้ควรสูงพอดีที่เท้าสามารถวางราบกับพื้นได้ เก้าอี้ควรมีที่วางแขนเพื่อพยุงไว้ขณะพิมพ์ ไม่ควรวางข้อมือบนคีย์บอร์ดเพราะจะทำให้เมื่อยง่าย การพักสายตา ควรพักสายตา 15 นาที เมื่อใช้คอมพิวเตอร์ติดต่อกันสองชั่วโมง และเมื่อใช้คอมพิวเตอร์ครบ 20 นาที ควรมองไกลเพื่อพักสายตา และช่วยปรับโฟกัสเป็นเวลา 20 นาที กะพริบตา เพื่อลดภาวะตาแห้ง ควรกะพริบตาบ่อยๆ เพื่อช่วยให้มีน้ำตาหล่อลื่น การตรวจตากับจักษุแพทย์สม่ำเสมอและการปฏิบัติตัวที่เหมาะสมจะช่วยลดภาวะ Computer Vision Syndrome ได้

โดย ทพ.วิจิตร ธรานนท์ หลายๆ ท่านอาจจะยังไม่คุ้นเคยกับคำว่า รากเทียม (dental implant) หรือไม่ทราบว่า รากเทียม คืออะไร และมักจะมีคำถามที่เกิดขึ้นบ่อยๆ เช่น รากเทียมฝังในคนสูงอายุได้หรือไม่ รากเทียมมีอายุการใช้งานนาน เท่าไหร่ การฝังรากเทียมเจ็บหรือไม่ เป็นต้น ในบทความนี้จะได้อธิบายถึงภาพรวมของงานทันตกรรมราก เทียมตั้งแต่ รากเทียมคืออะไร มีขั้นตอนการรักษาอย่างไร ปัญหาที่เกิดจากการฝังรากเทียมที่พบได้บ่อยๆ มีอะไรบ้าง รากเทียม (Dental Implant) รากเทียมเป็นวัสดุที่ทำมาจากโลหะ titanium ซึ่งโลหะชนิดนี้สามารถเข้ากับร่างกายของมนุษย์ได้ ไม่ก่อให้ เกิดพิษหรืออันตราย รากเทียมค้นพบโดย Professor Branemark ในปี ค.ศ.1952 ซึ่งประมาณ 60 ปี ก่อน สำหรับประเทศไทยเริ่มมีการนำรากเทียมเข้ามาได้ประมาณ 15 ปีก่อน ในระยะแรกๆ มักจะมีการฝังรากเทียมในคนสูงอายุ เนื่องจากคนสูงอายุมักจะต้องใช้ฟันปลอมชนิดถอนได้ ทั้งปาก (full denture) ปัญหาที่พบได้บ่อยๆ ได้แก่ ฟันปลอมล่างมักจะไม่แน่นหรือหลุดง่ายขณะใช้งาน หรือใช้บดเคี้ยวอาหารได้ไม่ดี ดังนั้นการฝังรากเทียมเพื่อช่วยยึดฟันปลอม จะทำให้ฟันปลอมถูกยึดแน่นขึ้น และสามารถใช้งานหรือมีประสิทธิภาพการบดเคี้ยวดีขึ้น ในระยะต่อมาๆ มาเริ่มมีการประยุกต์นำรากเทียม มาฝังในคนหนุ่มสาวมากขึ้นโดยฝังรากเทียม เพื่อทดแทนฟันแท้ที่สูญเสียซึ่งอาจจะเนื่องจากอุบัติเหตุหรือ ฟันผุ เป็นต้น ส่วนประกอบของรากเทียม รากเทียมเมื่อทำสำเร็จ เช่น ฟัน 1 ซี่ จะประกอบด้วยส่วนต่างๆ ดังนี้ 1.รากเทียม (fixture) 2.เดือยรองรับครอบฟัน (Adutment) 3.ครอบฟัน (Crown) 1.รากเทียม (fixture) 2.เดือยรองรับครอบฟัน (Abutment) 3.ครอบฟัน (crown) รากเทียมในปัจจุบันมีหลายขนาดด้วยกัน แล้วแต่ระบบหรือบริษัทที่ผลิต โดยทั่วไปจะมีขนาดเล็ก ขนาดกลาง ขนาดใหญ่ ทันตแพทย์จะเป็นผู้เลือกใช้ให้เหมาะสมกับตำแหน่งที่จะฝังรากเทียม หลังจากที่ฝังรากเทียมเรียบร้อยแล้ว และปล่อยให้กระดูกเจริญเข้ามายึกกับรากเทียมอย่างแน่นหนา แล้ว ก็จะมีการนำเดือยเข้ามาขันใส่เข้าไปในรากเทียมอีกที เพื่อจะได้ใช้เป็นที่รองรับครอบฟัน ซึ่ง ส่วนนี้ทำสำเร็จรูปมาแล้วจากบริษัทที่ผลิต ครอบฟันที่ใช้สำหรับงานทันตกรรมรากเทียม จำเป็นต้องทำรากโลหะที่เป็น Semiprecious หรือ precious alloy ทั้งนี้เพื่อให้เข้ากันได้กับโลหะที่ใช้ทำรากเทียม ส่วนด้านนอกของครอบฟัน จะทำด้วยกระเบื้อง (poreclain) ขั้นตอนการรักษา เมื่อผู้ป่วยตัดสินใจที่จะรับการฝังรากเทียม ทันตแพทย์ก็จะพิมพ์ปากเพื่อทำแบบจำลองฟันออกมาใช้สำหรับ วางแผนการรักษา และทำเครื่องมือที่ช่วยในการฝังรากเทียมให้ถูกต้องด้วย นอกจากนี้จำเป็นต้องถ่าย x-ray เพื่อศึกษาตำแหน่งที่จะฝังเทียมว่าอยู่ใกล้กับอวัยวะที่สำคัญอะไรบ้าง ที่สำคัญ ได้แก่ maxillary sinus หรือ inferier alvevlar nerve เป็นต้น โดยทั่วๆ ไปถ้าสันเหงือกของผู้ป่วยมีขนาดที่เหมาะสมก็สามารถฝังรากเทียมได้เลย แต่ในบางกรณีที่สัน เหงือกบาง หรือกระดูกบางไม่เพียงพอแก่การฝังรากเทียม ก็จำเป็นต้องปลูกกระดูกก่อนประมาณ 3 เดือน ถึง จะฝังรากเทียมได้ การฝังรากเทียมจะทำร่วมกับการฉีดยาชาเฉพาะที่ หรือบางกรณีที่ผู้ป่วยกลัวหรือวิตกกังวล ก็อาจจะวางยา สลบได้ หลังจากที่ฝังรากเทียมเรียบร้อยแล้วก็จะทิ้งเอาไว้ประมาณ 3-6 เดือน แล้วแต่บริเวณที่ฝังโดยทั่วไป รากเทียมที่ฝังในขากรรไกรล่างจะทิ้งไว้ 3 เดือน ในขณะที่รากเทียมที่ฝังที่ขากรรไกรบนจะฝังเอาไว้นาน 6 เดือน ก่อนที่จะใส่เดือยแล้วทำครอบฟัน โรคแทรกซ้อน (complications) ปัญหาหรือโรคแทรกซ้อนที่เกิดจากการฝังรากเทียมที่พบบ่อยๆ ได้แก่ 1.บวม 2.เลือดออก 3.โรคติดเชื้อ 4.ชาริมฝีปากล่าง 5.รากเทียมไม่ติด 6.ฝังรากเทียมไม่ได้ตำแหน่งที่ถูกต้อง เนื่องจากค่าใช้จ่ายในการรักษาของทันตกรรมรากเทียมมีราคาสูงมาก ควรหลีกเลี่ยงปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้น ให้น้อยที่สุด ผู้ป่วยควรที่จะได้รับการรักษาจากผู้เชี่ยวชาญด้านทันตกรรมรากเทียม ซึ่งโดยทั่วไปจะ ทำงานกันเป็นทีมให้บริการแก่ผู้ป่วย ได้แก่ ศัลยแพทย์ช่องปาก (oral & maxillofacial surgeon) และทันตพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการใส่ฟัน (Prosthodentist) ผู้เชี่ยวชาญดังกล่าวจะวางแผนการฝังราก เทียมได้อย่างรอบคอบ และแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นได้อย่างถูกต้อง

โดย ทญ.ฐิติมา ธนาลาภสกุล คุณพ่อคุณแม่ทราบไหมคะว่า การดูแลสุขภาพช่องปากของลูกน้อย มิได้หมายถึงแต่เพียง การแปรงฟันเท่านั้น แต่ยังหมายถึงการดูแลทำความสะอาด ส่วนอื่นๆ ของช่องปากด้วย เช่น สันเหงือก กระพุ้งแก้ม และ ลิ้น เป็นต้น คุณพ่อคุณแม่อาจมีข้อสงสัยว่า ฟัน เท่านั้นมิใช่หรือที่ผุ ทำไมต้องทำความสะอาดส่วนต่างๆ ตามที่หมอ ยกตัวอย่างด้วย เป็นที่ทราบกันดีว่า เจ้าเชื้อจุลินทรีย์ในช่องปากเป็นตัวผลิตกรดขึ้นมา เมื่อมีอาหารตกค้างในช่องปาก แล้วเจ้ากรด ตัวนี้แหละที่มาย่อยสลายเคลือบฟันที่แข็งแรงให้อ่อนตัวลง หรือที่เราเรียกกัน โดยทั่วไปว่า “ฟันผุ” เจ้าเชื้อ จุลินทรีย์ ตัวนี้มีชื่อภาษาอังกฤษ เพราะพริ้งว่า “เอสมิวแทน” (S.Mutan) พบอยู่ในช่องปากที่มีฟันขึ้นอยู่เท่านั้น หมายความว่า เจ้าเอส มิวแทนนี้จะไม่ปรากฏตัวในช่องปากจนกว่า ฟันน้ำนมซี่แรกขึ้น เมื่อทารกอายุประมาณ 6 เดือน คุณพ่อคุณแม่อ่านมาถึงตรงนี้ก็คงเริ่มสงสัยหมอแล้วว่า จะให้ทำความสะอาดก่อนฟันขึ้นไปทำไม จริงๆ แล้ว เจ้าเอส มิวแทน ตัวการสำคัญของฟันผุนี่แหละมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับเจ้าเชื้อจุลินทรีย์ที่มาตั้งรกราก ถิ่นฐานในช่องปากของลูกน้อยเหล่านี้ มีนามไพเราะไม่ยิ่งหย่อนไปกว่า เจ้าเอส มิวแทน ชื่อว่า เอสไมติส (S.Mitis) และ เอส ซาริวาเรียส (S.Salivarius) นักค้นคว้าวิจัยในประเทศสหรัฐอเมริกา ได้ค้นพบว่าเจ้าเอส ไมติส และ เจ้าเอส ซาริวาเรียส มันเป็นตัวชักนำให้เจ้าเอส มิวแทน ตามมาตั้งรกรากอาศัยอยู่บนฟันซี่ขาวๆ สวยๆ ที่เพิ่งเริ่ม ขึ้นของลูกน้อยของ คุณพ่อคุณแม่ไงคะ อ่านมาถึงตรงนี้ คุณพ่อคุณแม่ คงทราบวิธีจัดการกำจัด เจ้า เอส มิวแทน ศัตรูตัวฉกาจของฟันลูกน้อยแล้วนะคะวิธีง่ายๆ ก็คือ การทำความสะอาด สันเหงือก กระพุ้งแก้ม ลิ้น ให้ลูกน้อยตั้งแต่แรกเกิด เป็น ประจำทุกวัน เคล็ดลับขั้นพื้นฐานง่ายๆ ในการดูแลสุขภาพช่องปาก ของลูกน้อย ลองปฏิบัติดูนะคะแล้ว อย่าเพิ่งท้อถ้าลูกน้อย ขัดขืนหรือร้องไห้ ถ้าทำเป็นประจำติดต่อกัน ลูกน้อยก็จะเกิดความเคยชิน และในที่สุดก็จะยินยอมให้ทำความ สะอาดโดยดี

หญิงมีครรภ์กับการรักษาทางทันตกรรม โดย ท.พ.สุรชาติ หนุนภักดี ผู้หญิงเมื่อตั้งครรภ์จะมีการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญของระบบฮอร์โมนในร่างกาย ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทางระบบสรีระต่างๆ ของร่างกายตามมา รวมถึงการเปลี่ยนแปลงสภาพในช่องปากด้วย หญิงมีครรภ์จึงควรได้รับการดูแลทางทันตกรรมเป็นพิเศษ มิฉะนั้นจะเกิดโรคต่างๆ ในช่องปากได้ มีคำกล่าวโบราณที่ว่ามีลูก 1 คน เสียฟัน 1 ซี่ สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของการตั้งครรภ์และสุขภาพช่องปาก ปัจจุบันนี้เราพบว่า เมื่อมีการตั้งครรภ์จะมีการถ่ายเทแคลเซี่ยมจากกระดูกมารดาไปสร้างอวัยวะให้กับทารกในครรภ์ ดังนั้นกระดูกรองรับฟันจึงอ่อนแอลงและส่งผลถึงความแข็งในการยึดเหนี่ยวฟันด้วย หญิงมีครรภ์ส่วนใหญ่มักจะมีปัญหาโรคเหงือกนั้นเป็นเพราะ ระดับของฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน (Progesterone) สูงขึ้น ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงโดยตรงต่อหลอดเลือดขนาดเล็กของเหงือกทำให้สภาพของเหงือกเปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะในเดือนที่ 2 ถึงเดือนที่ 8 เหงือกบริเวณฟันหน้าจะอักเสบมากกว่าฟันหลัง มีลักษณะบวมแดง เลือดออกง่าย ยิ่งถ้าหากสภาพช่องปากมีหินปูนอยู่แล้วหรือใส่ฟันปลอมแบบถอดได้ และไม่รักษาสุขภาพช่องปากให้ดียิ่งทำให้สภาพเหงือกแย่ลงไปอีก บางรายเหงือกจะเป็นก้อนโตคล้ายเนื้องอก ก้อนเนื้อนี้จะโตอย่างรวดเร็วอาจมีเส้นผ่าศูนย์กลางถึง 2 เซ็นติเมตร แต่ไม่มีอาการปวดเจ็บแต่ประการใด นอกจากจะไปขัดขวางการบดเคี้ยว ส่วนใหญ่เนื้องอกนี้จะหยุดโตเอง และลดขนาดลงหลังจากภาวะตั้งครรภ์ผ่านพ้นไปแล้วหลายเดือน แต่หากก้อนเนื้อขัดขวางการเคี้ยวอาหารมีเลือดออกง่ายอาจต้องทำการผ่าตัดออก ผลกระทบทางอ้อมอีกทางหนึ่งของการตั้งครรภ์ในระยะ 3 เดือนแรก ซึ่งเป็นระยะที่มักจะแพ้ท้อง การอาเจียนจะทำให้น้ำย่อยจากกระเพาะซึ่งมีฤทธิ์เป็นกรดออกมาทำลายผิวเคลือบฟันได้ หญิงแพ้ท้องจะลำบากในการแปรงฟันเพราะ จะคลื่นไส้อาเจียนทุกครั้งที่แปรงฟัน บางคนอาจอยากทานของเปรี้ยว ของดอง หรือของหวาน ประกอบกับการละเลยการดูแลสุขภาพช่องปากทำให้สภาพช่องปากแย่ลงไปอีก ความเครียด ความวิตกกังวล เป็นปัจจัยหนึ่งที่สำคัญโดยเฉพาะถ้าหากต้องมาทำฟันด้วยแล้วจะทำให้หัวใจเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูง ความเปลี่ยนแปลงทั้งทางร่างกายและจิตใจของหญิงมีครรภ์ ได้ส่งผลต่อสุขภาพช่องปากทั้งทางตรงและทางอ้อม จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่หญิงมีครรภ์ต้องได้รับการดูแลรักษาทางทันตกรรมอย่างเหมาะสมและใกล้ชิด การบำบัดทางทันตกรรมใดๆ ในช่วงไตรมาสแรก (3 เดือนแรกของการตั้งครรภ์) ควรทำเฉพาะกรณีฉุกเฉิน หรือที่ทำง่ายๆ เช่น อุดฟัน ขูดหินปูน การถ่ายภาพรังสีเอ็กซเรย์ต้องได้รับการปกป้องร่างกายและครรภ์จากเสื้อตะกั่วและควรทำเฉพาะกรณีจำเป็นจริงๆ การรักษาที่ยุ่งยากขึ้นและใช้เวลานานๆ เช่น การใส่ฟันปลอม การรักษารากฟัน การอุดฟันยากๆ การรักษาโรคเหงือกที่รุนแรง ควรกระทำในระยะตั้งครรภ์ 4 ถึง 6 เดือน สำหรับในช่วง 3 เดือนสุดท้ายของการตั้งครรภ์ มารดาจะรู้สึกอึดอัดไม่สบาย การให้นอนราบนานๆ อาจเกิดสภาวะแทรกซ้อนได้จึงควรหลีกเลี่ยงการรักษาทางทันตกรรมในช่วงนี้ ยกเว้นกรณีจำเป็นจริงๆ ซึ่งการบำบัดทันตกรรมต้องกระทำช่วงเวลาสั้นๆ ให้พลิกตัวบ่อยๆมารดาไม่ควรเกร็ง ไม่ควรเครียด ส่วนการให้ยาในทางทันตกรรมนั้น มีความปลอดภัยสูงไม่ว่าจะเป็นยาชาเฉพาะที่ หรือยาปฏิชีวนะจำพวก Penicillin, Erythromycin base หรือยาแก้ปวดจำพวก Paracetamol กล่าวโดยสรุปแล้วหญิงมีครรภ์ส่วนใหญ่จะเกิดภาวะเหงือกอักเสบและฟันผุได้ง่ายกว่าคนปกติ จึงควรได้รับการรักษาและดูแลทางทันตกรรมอย่างใกล้ชิด ก่อนที่อาการของโรคจะเป็นมาก ช่วงเวลาที่เหมาะสมที่สุดในการรักษาคือ ช่วงตั้งครรภ์ 4-6 เดือน ซึ่งสามารถทำได้ทุกอย่างตั้งแต่อุดฟัน ถอนฟัน รักษารากฟัน รักษาโรคเหงือก การใช้ยาต่างๆ ก็มีความปลอดภัยเช่นกัน แต่ถ้าหากปล่อยปละละเลยจนกระทั่งทนไม่ไหวค่อยมารักษาในช่วง 6-9 เดือนของการตั้งครรภ์ การรักษาทางทันตกรรมก็จะมีความยุ่งยาก และมีข้อจำกัดหลายอย่าง.

คำถามยอดนิยมของโรคไต อาการเจ็บป่วยของโรคต่างๆมักจะมีลักษณะเหมือนหรือคล้ายกันกับอาการของโรคไต เช่น อาการบวม อาการปวดหลัง ฯลฯ จึงทำให้เกิดความสงสัยว่าอาการที่เป็นอยู่เป็นสัญญาณบอกเหตุของโรคไตหรือไม่ อาการบวม อาการบวมไม่ได้เกิดขึ้นกับผู้ที่ป่วยด้วยโรคไตแต่อย่างเดียว ผู้ป่วยที่เป็นโรคอื่น เช่น โรคหัวใจ โรคตับแข็ง โรคขาดอาหาร โรคท่อน้ำเหลืองตีบตัน โรคขาดฮอร์โมนไธรอยด์ ก็เกิดอาการบวมได้เช่นกัน อาการปวดหลัง อาการปวดหลังอาจพบได้กับผู้ป่วยโรคไตอักเสบ นิ่วที่ไต แต่โรคอื่นๆ เช่น โรคทางด้านกระดูกสันหลังและกล้ามเนื้อหลังอักเสบ ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการปวดหลังได้บ่อยๆ เพราะฉะนั้น ปวดหลังไม่จำเป็นต้องเป็นโรคไต อาการปัสสาวะบ่อยๆ ผู้ป่วยที่ปัสสาวะบ่อยๆ ไม่จำเป็นต้องเป็นโรคไตเสมอไป ผู้ป่วยด้วยโรคเบาหวาน ถ้าน้ำตาลในเลือดสูงก็ทำให้เกิดอาการปัสสาวะได้บ่อยๆ ผู้ป่วยที่มีอาการอับเสบของกระเพาะปัสสาวะและท่อปัสสาวะ ก็มีอาการปัสสาวะบ่อยเนื่องจากเกิดอาการระคายเคือง อาการปัสสาวะขัด ผู้ป่วยที่มีอาการปัสสาวะขัด อาจจะเกิดจากการอักเสบหรือตีบตันของท่อปัสสาวะ บางครั้งนิ่วที่กระเพาะปัสสาวะก็อาจจะอุดตันท่อปัสสาวะทำให้เกิดอาการปัสสาวะขัดได้ ในผู้ชายที่มีต่อมลูกหมากโตเป็นสาเหตุ อาการปัสสาวะขุ่น อาการปัสสาวะขุ่นมากพบในผู้ป่วยที่มีการติดเชื้อและการอักเสบของไตหรือกระเพาะปัสสาวะ อาการปัสสาวะเป็นเลือด ผู้ป่วยที่ปัสสาวะเป็นเลือดหรือปัสสาวะสีน้ำล้างเนื้อ แสดงว่ามีเลือดออกมาปนกับปัสสาวะ เลือดอาจจะออกมาจากไตทางกระเพาะปัสสาวะหรือท่อปัสสาวะก็ได้ สาเหตุที่มีเลือดออกมาทางปัสสาวะนี้มีหลายสาเหตุ อาจจะเกิดจากไตอักเสบ นิ่วที่ไต เนื้องอกหรือมะเร็งของไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ กระเพาะปัสสาวะอักเสบหรือท่อปัสสาวะอักเสบ ผู้ป่วยที่มีเลือดในปัสสาวะ ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่ถูกต้อง อาการปัสสาวะสีน้ำตาลเข้ม ผู้ป่วยที่มีอาการปัสสาวะสีน้ำตาลเข้มคล้ายสีน้ำปลา มักพบในผู้ป่วยที่มีอาการไตอักเสบฉับพลัน โดยเกิดจากการที่มีเลือดออกมาจากไตและต่อมาถูกแปรสภาพโดยปฏิกิริยาเคมีบางอย่างทำให้เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้ม ผู้ป่วยที่มีตับอักเสบหรือผู้ป่วยโรคตับบางชนิดที่มีอาการตัวเหลือง ก็อาจจะมีปัสสาวะสีน้ำตาลเข้มคล้ายกับผู้ป่วยโรคไตอักเสบ ผู้ป่วยเหล่านี้ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุของโรคและรับการรักษาที่ถูกต้องโดยเร็ว นอกจากนี้ยังมีคำถามที่ทำให้ญาติและผู้ป่วยโรคไตสับสนหลายประการดังนี้ การใช้ไตเทียมทำให้สภาพผู้ป่วยเลวลงหรืออายุสั้นจริงหรือ? ผู้ป่วยและญาติมักจะมีความเข้าใจผิดและได้รับคำบอกเล่าผิดๆ จากบุคคลอื่นที่ไม่ใช่แพทย์ว่าผู้ป่วยโรคไตที่ใช้ไตเทียมหรือการล้างช่องท้องด้วยน้ำยาจะทำให้สภาพผู้ป่วยเลวลงและอายุจะสั้น ความเข้าใจนี้ผิดอย่างยิ่ง การใช้ไตเทียมและการล้างช่องท้องด้วยน้ำยาเป็นการขจัดของเสียที่เป็นพิษออกจากร่างกายแทนไต ทำให้สภาพร่างกายดีขึ้นและแข็งแรงขึ้น ผู้ป่วยเหล่านี้ถ้าได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม หรือล้างช่องท้องด้วยน้ำยาอย่างสม่ำเสมอและเพียงพอ สามารถมีชีวิตยืนยาวตราบเท่าที่ยังได้รับการดูแลรักษาอย่างดี มีผู้ป่วยจำนวนมากดำรงชีวิตและประกอบภารกิจการงานได้เหมือนคนปกติ บางรายยังคงเป็นที่พึ่งของสมาชิกในครอบครัว และบางรายรับผิดชอบหน้าที่สำคัญต่อสังคมและประเทศชาติ ผู้บริจาคไตให้แก่ญาติพี่น้องทำให้อายุสั้นกว่าคนปกติจริงหรือ ? มนุษย์เรามีไตอยู่ 2 ข้าง บางคนเกิดมามีไตเพียงข้างเดียว บางคนประสบอุบัติเหตุ เช่น รถชนทำให้ไตเสียไปข้างหนึ่ง บางคนเกิดนิ่วที่ไตขนาดใหญ่มากจนทำให้ไตเสียไป 1 ข้าง บุคคลเหล่านี้ถึงแม้จะมีไตเพียงข้างเดียวก็สามารถดำรงชีวิตได้ตามปกติเหมือนคนทั่วไป จะไม่มีอากรทางโรคไตใดๆทั้งสิ้น ร่างกายจะสมบูรณ์แข็งแรงและมีความรู้สึกเหมือนบุคคลปกติทุกประการ เพราะไตเพียงข้างเดียวก็สามารถรับภาระขจัดของเสียออกจากร่างกายตลอดจนทำหน้าที่อื่นๆได้เพียงพอ ดังนั้นคนเราบางคนเกิดมามีไตเพียงข้างเดียวก็สามารถมีชีวิตยืนยาวเหมือนคนปกติ บางคนถึงแก่กรรมด้วยโรคชราหรือโรคอื่นๆ เมื่อผ่าศพตรวจดูแพทย์พบว่ามีไตเพียงข้างเดียว การบริจาคไตให้กับญาติพี่น้องเป็นบุญกุศลที่ประเสริฐที่สุด เป็นการชุบชีวิตใหม่ให้กับผู้ป่วยโรคไตวายที่ได้ผลดีที่สุด การที่ผู้ป่วยโรคไตวายได้รับไตใหม่จากญาติ ทำให้ผู้ป่วยสามารถดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขสามารถทำมาหาเลี้ยงครอบครัวเป็นที่พึ่งของสมาชิกในครอบครัว ดังนั้นการให้ชีวิตใหม่แก่ผู้ป่วยเพียงคนเดียวก็เท่ากับเป็นการช่วยให้ความหวังแก่ครอบครัวทั้งหมด ที่ผ่านมาผู้ที่ได้รับการเปลี่ยนไตมักจะมีความสำนึกและตระหนักในชีวิตใหม่ที่เขาได้มา ผู้ป่วยเหล่านี้มักมีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ มีคุณธรรม มีความเมตตา ทำตนให้เป็นประโยชน์และช่วยเหลือสังคมในทุกๆด้านเท่าที่จะทำได้อยู่เสมอ ขณะเดียวกันผู้ที่จะบริจาคไตให้กับญาติพี่น้องคนอื่น หลังจากบริจาคไตไปแล้วมักจะเป็นบุคคลที่มีความอิ่มเอิบในผลบุญที่ได้กระทำไป บุคคลเหล่านี้นักจะได้รับการยกย่องสรรเสริญจากญาติมิตรตลอดจนสังคมที่เกี่ยวข้องอยู่ตลอดไป ในปัจจุบัน การรักษาพยาบาลผู้ป่วยที่เกิดภาวะไตหยุดทำงานลงหรือภาวะไตวายเรื้อรัง (Chronic Renal Failure) มีทั้งหมด 3 แนวทางด้วยกันคือ 1. การล้างของเสียทางช่องท้อง หรือ CAPD (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis) เป็นการล้างเอาของเสียออกจากร่างกายด้วยการใส่น้ำยาเข้าไปในช่องท้องประมาณ 1,500 – 2,000 ซีซี ทิ้งไว้ประมาณ 4 – 6ชั่วโมง เพื่อปล่อยให้น้ำยามีการแลกเปลี่ยนเอาของเสียออกจากร่างกายผ่านทางเยื่อบุช่องท้อง (Peritoneal membrane) หลังจากนั้นจึงปล่อยน้ำที่มีของเสียปนออกมาทิ้งไป ทั้งนี้การใส่น้ำยาเข้าไปในช่องท้องจนกระทั่งถึงเวลาปล่อยน้ำยาออกจากช่องท้องถือเป็น 1 รอบของการล้าง ซึ่งในแต่ละวันจะต้องล้างเช่นนี้ 4 – 6 รอบ 2. การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมหรือ Hemodialysis เป็นการนำเลือดของผู้ป่วยไตวายผ่านเข้าไปในตัวกรองโดยอาศัยเครื่องฟอกเลือดโดยผู้ป่วยจะใช้เวลาในการฟอกเลือดสัปดาห์ละ 2 – 3 ครั้ง ครั้งละ 3 – 5 ชั่วโมง 3. การผ่าตัดเปลี่ยนไต หรือ Kidney Transplantation เป็นการนำไตของผู้บริจาคเข้าไปในร่างกายของผู้ป่วยไตวาย เพื่อให้ไตบริจาคนั้นทำหน้าที่แทนไตเก่าที่หยุดทำงานไปแล้ว

ในระยะแรกที่ผู้ป่วยเป็นโรคไตวายเรื้อรัง อาจจะได้รับการรักษาด้วยการใช้ยาและการคุมด้วยอาหาร แต่เมื่อโรคดำเนินหรือลุกลามต่อไปจนไตของผู้ป่วยหยุดทำงานหรือทำงานน้อยมากจนไม่สามารถทำให้ผู้ป่วย มีชีวิตอยู่ได้ ผู้ป่วยเหล่านี้จะมีอาการของเสียที่คั่งค้างในร่างกายตามที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น เมื่อมีอาการดังกล่าว ผู้ป่วยก็จำเป็นต้องรับการรักษาเพื่อขจัดของเสียต่างๆ ออกจากร่งกาย วิธีการรักษาผู้ป่วยโรคไตวายระยะสุดท้ายนั้นมีอยู่ 3 วิธี คือ 1. โดยการล้างช่องท้องด้วยน้ำยา 2. โดยการใช้เครื่องไตเทียมหรือฟอกเลือด 3. โดยการเปลี่ยนไต 1. การรักษาโรคไตวายเรื้อรังโดยการล้างช่องท้องด้วยน้ำยา วิธีการนี้เรียกย่อๆ ว่า CAPD (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis) แพทย์จะใส่ท่อพลาสติกขนาดเล็กๆ เข้าในช่องท้องผู้ป่วยวัสดุที่ใช้ทำท่อนี้จะเป็นวัสดุที่มีความคงทนถาวร มีอายุการใช้งานได้หลายปี โดยไม่เสื่อมสภาพ ปลายด้านหนึ่งของท่อจะฝังอยู่ในช่องท้องของผู้ป่วย ส่วนปลายอีกด้านหนึ่งยื่นออกมาบริเวณผนังหน้าท้อง ผู้ป่วยจะใส่น้ำยาล้างช่องท้องเข้าไปภายในช่องท้อง วันละประมาณ 4-6 ครั้งๆ ละ 1-2 ลิตร น้ำยาจะอยู่ในช่องท้องแต่ละครั้งประมาณ 4-6 ชั่วโมงตามความสะดวกของผู้ป่วย ขณะที่น้ำยาอยู่ในช่องท้อง ของเสียต่างๆ ที่เป็นพิษคั่งค้างอยู่ในร่างกายจะซึมจากกระแสเลือดผ่านทางผนังหน้าท้องด้านในเข้าสู่น้ำยา ล้างช่องท้องและในที่สุดเมื่อถึงเวลาที่กำหนด ผู้ป่วยก็จะปล่อยน้ำยาที่มีของเสียทิ้งไป ผู้ป่วยจะต้องใส่น้ำยาล้างช่องท้องเข้าออกทุกๆ วัน ผู้ป่วยที่ต้องไปทำงานหรือประกอบธุรกิจนอกบ้านก็สามารถนำน้ำยาไปเปลี่ยนในสถานที่ทำงานได้อย่างง่ายดาย ข้อดีของการรักษาโดยวิธีล้างช่องท้องด้วยน้ำยามีหลายประการอาทิเช่น § ผู้ป่วยหรือญาติทำได้เองที่บ้านหรือที่ทำงาน ไม่ต้องเสียเวลามาโรงพยาบาลบ่อยๆ § ผู้ป่วยอาจจะมีโอกาสรับประทานอาหาร ประเภท โปรตีน น้ำ เกลือโซเดียมและเกลือโปรแตสเซี่ยมได้มากกว่าผู้ป่วยที่ใช้เครื่องไตเทียมเพราะการล้างช่องท้องผู้ป่วยจะเสียโปรตีน น้ำ และเกลือแร่ไปกับของเสียต่างๆ ดังนั้นจึงต้องทานอาหารทดแทน ส่วนข้อเสียของการรักษาโดยวิธีนี้ คือ § ต้องรักษาความสะอาดของท่อพลาสติกในช่องท้องอย่างเคร่งครัดที่สุดเพราะมีโอกาสติดเชื้อในช่องท้องทำให้ช่องท้องอักเสบ การติดเชื้อในช่องท้องจะทำให้ผู้ป่วยปวดท้อง มีไข้ ถ้าช่องท้องอักเสบบ่อยๆ อาจจะทำให้ผนังช่องท้องเสื่อมสภาพไป ทำให้ต้องหยุดการรักษาโดยวิธีนี้ § ผู้ป่วยบางรายอาจเกิดการอุดตันของท่อพลาสติกในช่องท้องบ่อยๆ ทำให้ต้องเสียเวลาแก้ไข 2. การรักษาโรคไตวายเรื้อรังโดยการใช้ไตเทียมหรือการฟอกเลือด เครื่องไตเทียมหรือเครื่องฟอกเลือด คือเครื่องมือที่ใช้กรองของเสียจากเลือดแทนไต หลักการใช้ไตเทียมนี้คือนำเลือดของผู้ป่วยเข้าไปผ่านการกรองในเครื่องไตเทียม เครื่องกรองนี้ประกอบด้วยเยื่อบางๆ จำนวนมากด้านหนึ่งของเครื่องกรองนี้จะทำให้เลือดไหลผ่าน ของเสียจากเลือดผู้ป่วยจะซึมผ่านเยื่อกรองนี้เข้าไปในน้ำยาไตเทียมซึ่งในที่สุดก็ไหลออกจากเครื่องและทิ้งไป สำหรับเลือดสะอาดที่ถูกกรองแล้วจะไหลกลับเข้าสู่ร่างกายผู้ป่วย ทำให้ร่างกายสะอาด การใช้ไตเทียมต้องทำเป็นเวลา 3-5 ชั่วโมง ต่อครั้งและต้องทำอย่างน้อยสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง ตามอาการของผู้ป่วย ข้อดีของการรักษาโดยใช้ไตเทียม § การกรองของเสียออกแต่ละครั้งทำได้รวดเร็วในระยะเวลาอันสั้น 3-5 ชั่วโมง แต่ต้องทำอย่างน้อยสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง § ผู้ป่วยไม่ต้องมีท่อหรือสายพลาสติกคาอยู่ที่หน้าท้อง § เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ช่วยตัวเองไม่ได้ ข้อเสียของการรักษาโดยใช้ไตเทียม § ต้องจำกัดอาหาร โปรตีน น้ำ เกลือโซเดียม และโปแตสเซียมโดยเคร่งครัดกว่าวิธีล้างช่องท้อง § ต้องมาทำที่โรงพยาบาลหรือสถานพยาบาล การรักษาด้วยวิธีล้างช่องท้องหรือการใช้ไตเทียมมีทั้งข้อดีและข้อเสีย การที่จะใช้วิธีใดรักษานั้นขึ้นอยู่กับสภาพร่างกาย จิตใจ ตลอดจนสภาพฐานะเศรษฐกิจและสภาพครอบครัวของผู้ป่วย แพทย์จะคำนึงถึงสภาพต่างๆดังกล่าว และใช้เป็นข้อพิจารณาก่อนที่จะแนะนำการรักษาโดยวิธีใดวิธีหนึ่ง 3. การผ่าตัดเปลี่ยนไต การผ่าตัดเปลี่ยนไตคือการผ่าตัดนำไตจากผู้อื่นไปใส่ให้กับผู้ป่วยที่เป็นโรคไตวายระยะสุดท้าย ไตที่จะนำมาใส่ให้กับผู้ป่วยอาจจะได้มาจากคนที่ถึงแก่กรรมใหม่ๆ ด้วยอุบัติเหตุต่างๆหรืออาจจะมาจากคนที่ยังมีชีวิตอยู่ ซึ่งปกติต้องได้จากพ่อ – แม่ – ลูก ญาติพี่น้องสายโลหิตเดียวกัน หรือในบางกรณีจากสามี – ภรรยา ผู้บริจาคไตและผู้ป่วยที่รับไตจะต้องได้รับการตรวจอย่างละเอียดถี่ถ้วนว่ามีเลือดกรุ๊ปตรงกันและมีเนื้อเยื่อในร่างกายที่เข้ากันได้ จึงจะอนุญาตให้ผ่าตัดเปลี่ยนไตได้ การเปลี่ยนไตที่จะได้รับผลสำเร็จที่ดีที่สุด คือการเปลี่ยนไตระหว่างฝาแฝดพี่น้อง รองลงไปได้แก่พี่น้องท้องเดียวกันที่มีสภาพเนื้อเยื่อเหมือนกัน ถัดลงมาอีกได้แก่ พ่อ – แม่ – ลูกหรือพี่น้องท้องเดียวกันที่มีสภาพเนื้อเยื่อเหมือนกันบางส่วน อันดับสุดท้ายคือการเปลี่ยนไตจากการบริจาคจากคนที่เพิ่งถึงแก่กรรมที่ไม่ใช่พี่น้องของผู้ป่วย ซึ่งได้รับการตรวจเลือดกรุ๊ปและเนื้อเยื่อแล้วว่าใกล้เคียงและเข้ากันได้ดีกับผู้ป่วย การเปลี่ยนไตโดยการซื้อขายจากบุคคลอื่นที่มีชีวิตอยู่แต่ไม่ใช่ญาติพี่น้องของผู้ป่วย เป็นเรื่องที่แพทย์ทั่วโลกยังไม่ยอมรับเพราะเป็นเรื่องที่เกี่ยวกับปัญหาทางกฎหมาย จรรยาบรรณทางการแพทย์และศีลธรรม เพราะอาจเกิดการบังคับขู่เข็ญลักขโมยไตและเป็นการซื้อขายกัน ผู้ป่วยที่ได้รับการเปลี่ยนไตแล้วจำเป็นต้องได้รับยากดภูมิต้านทานของร่างกายให้ลดลงอยู่เสมอ เพราะถ้าไม่กดภูมิต้านทานไว้ ร่างกายของผู้ป่วยจะสร้างภูมิต้านทานไปทำลายไตใหม่ที่เพิ่งเปลี่ยน การรับยากดภูมิต้านทานนี้มีผลดีอย่างมากมายแต่มีอันตรายอยู่ด้วย เพราะทำให้ภูมิต้านทานของผู้ป่วยต่ำกว่าปกติ ถ้าไม่ระมัดระวังตัวให้ดีอาจทำให้ติดเชื้อโรคต่างๆได้ง่ายกว่าคนปกติ ยาที่ผู้ป่วยเปลี่ยนไตแล้วต้องรับประทานเป็นประจำได้แก่ ยาเพรดนิโซโลน (Prednisolone), ไซโคลสะปอริน (Cyclosporin, Neoral), อิมมูแรน (Imuran), เซ็ลเซ็ปต์ (Cellcept), โปรกราฟ (Prograf), ราปามัยซิน (Rapamycin) ยาเหล่านี้ผู้ป่วยจะต้องใช้ไปตลอดชีวิตเพราะถ้าขาดยา ไตที่ได้รับการเปลี่ยนใหม่จะถูกทำลายและเสียไปในเวลาอันรวดเร็ว ที่จริงแล้วการเปลี่ยนไตเป็นวิธีการรักษาผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังที่ได้ผลดีที่สุดเพราะเมื่อเปลี่ยนไตสำเร็จ ผู้ป่วยสามารถมีชีวิตยืนยาวและดำรงชีวิต ประกอบอาชีพได้ตามปกติ นอกจากนี้ยังสามารถให้กำเนิดบุตรและตั้งครรภ์ได้ด้วย เมื่อแพทย์ผู้ชำนาญทางโรคไตพบผู้ป่วยที่เป็นโรคไตวายก็มักจะแนะนำให้ผู้ป่วยที่สภาพร่างกายเหมาะสมได้รับการเปลี่ยนไตอยู่เสมอๆ วงการแพทย์ของไทยเรามีความรู้ความสามารถที่ก้าวหน้าและมีอุปกรณ์ที่ทันสมัยที่ใช้ในการเปลี่ยนไตได้ทัดเทียมกับต่างประเทศที่เจริญแล้ว แต่น่าเสียดายว่าการเปลี่ยนไตในประเทศที่ยังไม่ได้รับการสนับสนุนเท่าที่ควร โดยสาเหตุหลักเพราะเรายังขาดการประชาสัมพันธ์ที่ดีในการให้ความรู้ความเข้าใจ ทำให้ญาติของผู้ป่วยที่เพิ่งเสียชีวิตจากอุบัติเหตุมักจะปฏิเสธที่จะบริจาคไตของผู้ตายให้แก่ผู้ป่วยโรคไต นอกจากนี้ญาติพี่น้องครอบครัวสายตรงของผู้ป่วยโรคไตวาย มักจะไม่ยินยอมบริจาคไต 1 ข้างให้กับผู้ป่วย ส่วนใหญ่ขาดความเข้าใจว่าการบริจาคไต 1 ข้างให้กับญาติพี่น้องสามารถทำได้โดยไม่มีอันตรายต่อผู้บริจาค

ผู้ป่วยด้วยโรคไตนอกเหนือจากการปฏิบัติตัวด้วยการพักผ่อนอย่างเพียงพอแล้ว ก็ควรรู้จักการรับประทานอาหารที่ถูกต้อง ในระยะแรกของผู้ป่วยโรคไตประเภทที่มีการรั่วของไข่ขาวออกมาทางปัสสาวะมากๆ จะมีระดับไข่ขาวในเลือดต่ำ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องรับประทานอาหารประเภทโปรตีนให้เพียงพอเพื่อชดเชยไข่ขาวที่สูญเสียไปทางปัสสาวะ แต่ในทางตรงกันข้าม ผู้ป่วยที่มีไตวายเรื้อรังระยะหลังๆเมื่อมีสารพิษต่างๆคั่งอยู่ในร่างกายมากขึ้น ผู้ป่วยเหล่านี้จำเป็นต้องจำกัดอาหารประเภทโปรตีนเพราะการทานอาหารโปรตีนมากๆจะทำให้มีของเสียคั่งค้างมากขึ้น สำหรับผู้ป่วยโรคไตวายพิการระยะแรกๆ ที่ยังไม่มีความดันโลหิตสูงและยังไม่มีอาการบวม ระยะนี้ผู้ป่วยมักจะมีปริมาณปัสสาวะแต่ละวันเท่าเทียมกับคนปกติ ดังนั้นระยะนี้ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องจำกัดหรือลดน้ำดื่มและเกลือโซเดียม เป็นที่สังเกตว่ามีผู้ป่วยโรคไตในระยะนี้อาจได้รับคำบอกเล่าที่ผิดๆว่า เมื่อเป็นโรคไตต้องลดน้ำและเกลือโซเดียม ความเข้าใจผิดนี้เป็นอันตรายได้ เพราะผู้ป่วยโรคไตในระยะนี้ถ้าขาดน้ำและเกลือโซเดียม จะเป็นผลเสียต่อร่างกายได้ ในทางตรงกันข้าม ผู้ป่วยที่เป็นไตวายในระยะหลังๆ เมื่อไตเสื่อมมากขึ้นจนไม่สามารถขับน้ำและเกลือโซเดียมได้เท่าคนปกติ ผู้ป่วยในระยะนี้จะมีปัสสาวะน้อย บวมและความดันโลหิตสูง ซึ่งอาการดังกล่าวจำเป็นต้องลดน้ำและเกลือโซเดียมลง เกลือโปแตสเซียมมีมากในผลไม้และในเนื้อสัตว์ต่างๆ ผู้ป่วยโรคไตที่มีระดับโปแตสเซียมในเลือดสูง ควรลดอาหารที่มีโปแตสเซียมให้น้อยลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ป่วยที่มีปัสสาวะออกน้อยและฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมอยู่ การมีระดับโปแตสเซียมในเลือดสูงผิดปกติมากๆ จะเป็นอันตรายต่อชีวิต เนื่องจากหัวใจเต้นผิดปกติหรือหยุดเต้นได้

โรคไตที่เกิดจากการอักเสบของไตอันเนื่องมาจากปฏิกิริยาต่อต้านเนื้อเยื่อตนเอง โรคไตกลุ่มนี้เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคไตวายเรื้อรังได้บ่อยที่สุด การอักเสบของไตจากปฏิกิริยาการแพ้นี้ ภาษาแพทย์เรียกว่า โกลเมอรูโลเน็พไฟร์ทีส (Glomerulonephritis) การอักเสบของไตชนิดนี้ ไม่ใช่เกิดจากการที่มีเชื้อโรคเข้าไปทำลายเนื้อไต แต่เป็นการอักเสบที่เกิดจากปฏิกิริยาการต่อต้านเนื้อเยื่อตนเองต่อสิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่อยู่ในร่างกาย เช่น โรคลูปัส (Systemic Lupus Erythematosus), การอักเสบของเส้นเลือดฝอยในร่างกาย (Vasculitis) บางครั้งปฏิกิริยาการต่อต้านที่ทำให้ไตอักเสบ อาจเกิดจากสิ่งแวดล้อมนอกร่างกายก็ได้ เช่น การแพ้สารเคมีบางชนิด การแพ้ยา การแพ้พิษแมลง การแพ้สารที่มาจากเชื้อจุลินทรีย์ แบคทีเรีย ไวรัส หรือเชื้อรา เป็นต้น ดังจะเห็นได้ว่าโรคไตอักเสบอันเนื่องจากปฏิกิริยาการต่อต้านหรือแพ้เนื้อเยื่อตนเองจึงมีได้มากมาย และเป็นสาเหตุบ่อยที่สุดที่ทำให้เกิดโรคไตวายเรื้อรัง ลักษณะการอักเสบของไตกลุ่มนี้ จะมีการดำเนินของโรคแบบช้าๆ ค่อยเป็นค่อยไป ใช้เวลาเป็นปีๆ บางครั้งเป็นเวลา 10 – 20 ปี กว่าที่จะมีอาการของไตวายเกิดขึ้น ดังนั้นในระยะแรกๆ ผู้ป่วยจะไม่มีอาการหรือถ้ามีก็น้อยมาก ตรวจเลือดอาจไม่พบความผิดปกติอย่างใดในระยะเริ่มต้น แต่ตรวจปัสสาวะส่วนมากจะพบว่ามีเม็ดเลือดแดงและมีไข่ขาวในปัสสาวะ เมื่อเป็นมากขึ้นผู้ป่วยจะมีไข่ขาวในปัสสาวะมากขึ้นเรื่อยๆตามลำดับ ต่อมาเมื่อการอักเสบของไตมีมากขึ้น ผู้ป่วยอาจจะมีอาการบวม ความดันโลหิตจะเริ่มสูงขึ้น เจาะเลือดก็อาจจะพบว่าไตทำงานผิดปกติไปจากเดิม ในที่สุดเมื่อไตหยุดทำงาน ผู้ป่วยก็จะเป็นไตวายเรื้อรัง ไตจะเหี่ยวเล็กและจะมีอาการของโรคไตวายตามที่กล่าวแล้วข้างต้น