โรคอ้วนหรือภาวะน้ำหนักเกินถือเป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญอย่างหนึ่งที่พบมากขึ้นเรื่อย ๆ ไม่เพียงแต่โรคอ้วนจะทำให้เสียบุคลิกภาพและส่งผลต่อความมั่นใจแล้ว ยังเป็นปัจจัยเสี่ยงของโรคร้ายต่าง ๆ การรักษาโรคอ้วนโดยการควบคุมน้ำหนักที่ไม่ถูกวิธี เช่น การอดอาหาร รับประทานแต่ผัก เนื้อสัตว์และผลไม้ โดยที่ไม่รับประทานแป้งหรือไขมันเลย และไม่รับประทานอาหารให้ครบตามความต้องการของร่างกาย แม้ว่าอาจจะทำให้น้ำหนักลดลงได้ในระยะหนึ่ง แต่จะเสี่ยงต่อภาวะขาดสารอาหาร ส่งผลต่อระบบเผาผลาญของร่างกาย ทำให้ระบบเผาผลาญทำงานได้น้อยลง สลายไขมันได้ยากขึ้น จึงทำให้ระยะยาวไม่สามารถลดน้ำหนักได้จริง และอาจทำให้น้ำหนักกลับมาเพิ่มมากขึ้นกว่าเดิมอีกด้วย จะเห็นได้ว่าการลดน้ำหนักไม่ใช่เรื่องง่าย บางคนอาจประสบผลสำเร็จ บางคนอาจล้มเหลว
ปัจจุบันการรักษาโรคอ้วนหรือการลดน้ำหนักมีทางเลือกใหม่ ๆ มากขึ้น หนึ่งในนั้นคือ การใช้ปากกาลดน้ำหนัก ซึ่งเป็นทางเลือกการรักษาโรคอ้วนหรือภาวะน้ำหนักเกินอีกวิธีหนึ่งที่น่าสนใจ โดยเป็นการรักษาโรคอ้วนที่ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และได้ผลในระยะยาวหากทำควบคู่ไปกับการควบคุมอาหารและการออกกำลังกาย สามารถทำได้ด้วยตัวเอง แต่ควรทำภายใต้คำแนะนำของแพทย์และผู้เชี่ยวชาญเพื่อความปลอดภัยและผลการรักษาที่ดีที่สุด
ความอ้วนอันตรายอย่างไร?
ปัญหาภาวะน้ำหนักเกินจนกลายเป็นโรคอ้วนเป็นปัญหาสุขภาพที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ทั้งในปัจจุบันและในอนาคต โรคอ้วนหมายถึงการสะสมไขมันที่ผิดปกติหรือมากเกินไป ผู้มีมีค่าดัชนีมวลกาย (BMI) มากกว่า 23 ถือว่ามีภาวะน้ำหนักเกิน หากมีค่าดัชนีมวลกายมากกว่า 25 ถือว่าเป็นโรคอ้วน ซึ่งภาวะอ้วนนี้ก่อให้เกิดผลเสียต่อสุขภาพ เพราะโรคอ้วนเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของโรคเรื้อรังต่าง ๆ ได้แก่ โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ ซึ่งเป็นสาเหตุการเสียชีวิตอันดับต้น ๆ ของโลก โรคหลอดเลือดสมอง โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง ตับอักเสบจากไขมันพอกตับ นอนกรน ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ โรคของระบบกล้ามเนื้อและกระดูก เช่น โรคข้อเข่าเสื่อม ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ อีกทั้งโรคอ้วนยังสัมพันธ์กับมะเร็งบางชนิด เช่น มะเร็งมดลูก มะเร็งเต้านม มะเร็งรังไข่ มะเร็งต่อมลูกหมาก มะเร็งตับ มะเร็งถุงน้ำดี มะเร็งไต และมะเร็งลำไส้ใหญ่ และยังมีการศึกษาพบว่าโรคอ้วนเพิ่มความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตก่อนวัยอันควร และพบอีกว่าการลดน้ำหนักเพียง 5-10% ของน้ำหนักตัว สามารถลดความเสี่ยงเหล่านี้ได้
และในปัจจุบันที่มีการระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 ภาวะน้ำหนักเกินหรือโรคอ้วนจะเพิ่มความเสี่ยงให้มีอาการรุนแรงหากมีการติดเชื้อไวรัสโควิด-19 และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเสียชีวิต และยังอาจมีอาการลองโควิดรุนแรงกว่าผู้มีสุขภาพดี หลังจากหายจากการติดเชื้อไวรัสโควิด-19 แล้ว
สาเหตุของความอ้วน
สาเหตุของโรคอ้วนแบ่งได้เป็น 2 สาเหตุคือ
- พฤติกรรมการบริโภคอาหารที่มากเกินอัตราการเผาผลาญของร่างกาย รวมถึงการออกกำลังกายไม่เพียงพอ ร่างกายไม่สามารถนำไปใช้เป็นพลังงานได้หมด ส่วนที่เกินก็จะสะสมในรูปของไขมันตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ความไม่สมดุลกันระหว่างการใช้พลังงานของร่างกายกับการสะสมไขมันที่มากเกินไปเป็นสาเหตุของโรคหลายชนิดโดยเฉพาะโรคในกลุ่มอาการทางเมตาบอลิก (metabolic syndrome) โดยโรคอ้วนถือเป็นโรคหนึ่งของโรคกลุ่มเมตาบอลิก และยังทำให้เกิดภาวะทางเมตาบอลิกอื่น ๆ ได้แก่ โรคเบาหวานชนิดที่ 2 ภาวะไขมันในเลือดสูง และภาวะความดันสูง
- เป็นภาวะแทรกซ้อนจากยาหรือโรคต่าง ๆ เช่น โรคทางต่อมไร้ท่อที่ทำให้มีความผิดปกติของการหลั่งฮอร์โมนคอร์ติโคสเตียรอยด์ ภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์ โรคของระบบประสาทส่วนกลาง เช่น เนื้องอกในสมอง การบาดเจ็บหรือติดเชื้อในสมอง การใช้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ ยาฮอร์โมนคุมกำเนิด ยารักษาโรคจิตเภท ยารักษาโรคซึมเศร้า และยารักษาโรคเบาหวาน หรือกลุ่มอาการที่เกิดจากความผิดปกติของโครโมโซมแต่กำเนิด
ปากกาลดน้ำหนัก คืออะไร?
ปากกาลดน้ำหนักเป็นยาลดน้ำหนักชนิดหนึ่งที่ชื่อว่า “ลิรากลูไทด์ (Liraglutide)” โดยบรรจุภัณฑ์ของยามีลักษณะเป็นแท่งคล้ายกับปากกา ซึ่งยานี้จะไปออกฤทธิ์ควบคุมสมองให้ลดความอยากอาหาร ไม่รู้สึกหิว จึงทำให้ผู้ที่ใช้ยานี้จะสามารถควบคุมการรับประทานอาหารได้ดีขึ้น ทำให้น้ำหนักตัวลง นอกจากนี้ยาตัวนี้ยังออกฤทธิ์ลดการบีบตัวของกระเพาะอาหาร ซึ่งทำให้การย่อยอาหารช้าลง ทำให้อิ่มเร็วขึ้นและอิ่มนานขึ้น จึงนับว่าเป็นทางเลือกที่เป็นตัวช่วยในการลดน้ำหนัก โดยยาลิรากลูไทด์ เป็นยาที่ได้รับการรับรองจากองค์การอาหารและยาสหรัฐอเมริกาเพื่อใช้ในการลดน้ำหนัก และยังเป็นยาที่ใช้รักษาโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด การฉีดลิรากลูไทด์ พร้อมกับควบคุมอาหารและออกกำลังกายจะช่วยในการลดน้ำหนักได้ดีและยั่งยืนมากขึ้น
กลไกการออกฤทธิ์ของปากกาลดน้ำหนัก
- ยาออกฤทธิ์เลียนแบบการทำงานฮอร์โมนอิ่มที่ชื่อว่า GLP-1 (glucagon-like peptide 1) โดยตัวยามีความใกล้เคียงกับ GLP-1 ที่มีอยู่ตามธรรมชาติในร่างกายถึง 97% ออกฤทธิ์ช่วยลดความอยากอาหาร ทำให้น้ำหนักตัวลดลง
- ยาช่วยลดการบีบตัวของกระเพาะอาหารและลำไส้ ทำให้อาหารที่รับประทานเข้าไปนั้นย่อยช้าลง ทำให้รับประทานอาหารได้น้อยลง
- กระตุ้นให้ตับอ่อนหลั่งฮอร์โมนอินซูลิน (insulin) มากขึ้น ช่วยปรับสมดุลของระดับน้ำตาลในเลือด
ปากกาลดน้ำหนักใช้อย่างไร?
- ฉีดยาเข้าบริเวณชั้นไขมันใต้ผิวหนัง บริเวณหน้าท้อง ต้นขา หรือต้นแขน
- ฉีดยาต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์ โดยขึ้นอยู่กับผลลัพธ์ของผู้ที่ต้องการลดน้ำหนัก
ปากกาลดน้ำหนักเหมาะกับใคร?
- ผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกินเกณฑ์มาตรฐาน หรือ ดัชนีมวลกายมากกว่าหรือเท่ากับ 30
- ผู้ที่มีโรคประจำตัวหรือมีปัญหาสุขภาพ เช่น เบาหวาน ความดันสูง ไขมันในเลือดสูง ไขมันพอกตับ ภาวะหยุดหายใจขณะหลับและมีดัชนีมวลกายมากกว่า 27
โดยรวมกับปรับพฤติกรรมในการรับประทานอาหารลดลง 500 กิโลแคลอรีต่อวันและออกกำลังกายแอโรบิก 150 นาทีต่อสัปดาห์ เพื่อให้ได้ผลที่ต่อเนื่อง
ข้อดีของปากกาลดน้ำหนัก
- เป็นตัวช่วยให้น้ำหนักลดลงได้ง่ายขึ้น
- ตัวยาเป็นสารที่มีฤทธิ์ใกล้เคียงกับฮอร์โมนในร่างกาย (GLP-1)
- ช่วยให้อิ่มได้นานขึ้น ลดการกินจุกจิก กินไม่เป็นเวลา
- ช่วยปรับการทำงานของระบบทางเดินอาหาร ลดการบีบตัวของกระเพาะและลำไส้ทำให้อาหารเคลื่อนที่ช้าลง มีผลให้อิ่มเร็วและนานขึ้น รับประทานอาหารน้อยลงกว่าเดิม
- เจ็บน้อยกว่าการฉีดยาทั่วไปเพราะเข็มมีขนาดเล็ก
- ไม่มีผลต่ออารมณ์ หงุดหงิด หรือซึมเศร้าเหมือนยาลดน้ำหนักเดิม
ผลข้างเคียงของปากกาลดน้ำหนัก
ผลข้างเคียงจากการใช้ยาลิรากลูไทด์ที่พบได้มีดังนี้
- ผลต่อระบบทางเดินอาหาร อาจทำให้มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน บางรายอาจมีอาการท้องเสีย หรือท้องผูก ป้องกันโดยเริ่มฉีดยาในขนาดต่ำและค่อยปรับปริมาณช้าๆ หากรู้สึกอิ่ม ควรหยุดรับประทานอาหาร เมื่อใช้ต่อเนื่อง ร่างกายปรับตัวอาการข้างเคียงจะลดลง
- ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางเ พิจารณาปรับลดยาชนิดอื่น
- มีรายงานจากการศึกษาว่าพบ นิ่วในถุงน้ำดีมากขึ้น ภาวะถุงน้ำดีอักเสบ ภาวะตับอ่อนอักเสบ หากมีอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียนมากผิกปกติควรปรึกาแพทย์
ข้อห้ามและข้อควรระวังในการใช้ยา
- ผู้ที่เป็นมะเร็งต่อมไทรอยด์ชนิด medullary หรือผู้ที่มีประวัติครอบครัวที่มีความเสี่ยงต่อมมะเร็งไทรอยด์ ชนิด medullary
- สตรีวางแผนตั้งครรภ์และให้นมบุตร
- เด็กอายุน้อยกว่า 18 ปี
- ผู้ที่มีประวัติโรคตับอ่อนอักเสบ
- ผู้ป่วยโรคไต ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางก่อนเริ่มยา
- ผู้ป่วยโรคเบาหวานขึ้นตารุนแรง ควรปรึกษาแพทย์เฉพาะทางก่อนเริ่มยา
สรุป
ปากกาลดน้ำหนักเป็นนวัตกรรมทางการแพทย์ที่ใช้ในการลดน้ำหนัก เป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกินมาตรฐานหรือเป็นโรคอ้วน เป็นวิธีการรักษาที่มีความปลอดภัยเหมาะสำหรับผู้ที่พยายามลดน้ำหนักด้วยวิธีต่าง ๆ มาแล้วไม่เห็นผล โดยการใช้ปากกาลดน้ำหนักควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อวิธีการใช้ที่ถูกต้องและเหมาะสมของแต่ละบุคคล ลดการเกิดภาวะแทรกซ้อน
อย่างไรก็ตามหัวใจสำคัญของการลดน้ำหนักควรเริ่มจากการปรับพฤติกรรมในการเลือกรับประทานอาหารควบคู่ไปการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เพราะพฤติกรรมดังกล่าวไม่ได้เป็นแค่การลดความอ้วนหรือการลดน้ำหนัก แต่เป็นการเสริมสร้างสุขภาพร่างกายให้แข็งแรงอีกด้วย
