บทความสุขภาพ
Knowledge
แนะนำอาหารในผู้ป่วยตับแข็ง และผู้ที่มีอาการทางสมองจากตับแข็ง
นพ. ระพีพันธุ์ กัลยาวินัย
อาหารต้องห้ามในผู้ป่วยตับแข็ง
- ผู้ป่วยตับแข็งอาจต้องเลี่ยงเกลือ โดยเฉพาะในรายที่บวมน้ำ
- ทั้งนี้ควรมีการกินอาหารให้เพียงพอ และสะอาดด้วย
- ควรทานอาหารที่สุกสะอาด ไม่ทิ้งค้าง แม้ทำใหม่ก็ตาม
- ไม่กินของหมักดอง
- ไม่กินเหล้า ยาดองเหล้า
- อย่ากินยาที่ไม่แน่ใจว่ามีผลต่อตับหรือไม่
- ขี้เหล็ก ควรทานในลักษณะแกงที่ทำสุกสะอาด ไม่ควรทานขี้เหล็กในรูปแบบอื่น
- เห็ดบางอย่างมีพิษ ควรทานเฉพาะเห็ดที่คนทั่วไปทาน รู้จักกันดี
- ไม่ควรลองอาหารแปลก ๆ เพราะอาจมีพิษต่อตับ
- ไม่ควรทาน พริกป่น ถั่วป่น ข้าวโพดแห้งที่ทิ้งค้าง เพราะอาจมีเชื้อราอะฟลาท็อกซิน ซึ่งเป็นเชื้อราที่ทำให้เกิดมะเร็งตับได้
- การให้วิตามิน สารลดการทำลายตัวเอง สารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidants) และอาหารเสริมอื่นยังไม่เป็นที่ยอมรับ บ้างแนะนำให้วิตามินอีเสริมในผู้ป่วยตับอักเสบจากไวรัสตับอักเสบซี (hepatitis C)
ข้อปฏิบัติตัวของผู้ป่วยที่มีอาการทางสมองจากตับแข็ง
กรณีเคยมีอาการทางสมอง เช่น สับสน มึนงง มือสั่น พูดเพ้อแล้วแพทย์บอกว่ามีอาการทางสมองจากตับมีข้อปฏิบัติตัวเพิ่มดังนี้
- ควรทานโปรตีนที่สะอาดไม่มีพิษต่อตับควรเลือกทานโปรตีนจากพืชมากกว่าจากสัตว์ เช่น ถั่ว เต้าหู้ เห็ด บางช่วงอาจต้องถึงกับงดโปรตีนทุกชนิด ขึ้นกับแพทย์แนะนำให้ทำอย่างไร
- ควรเลี่ยงการกินเนื้อทุกชนิด ไม่ว่าเนื้อวัว เนื้อหมู เนื้อไก่ รวมทั้งเครื่องใน ในปริมาณมาก ๆ ไม่ควรทานเลือดหมู
- ถ้ามีถ่ายดำ หรือ ถ่ายเป็นเลือด ให้ปรึกษาแพทย์ด่วน
- ระวังอย่าให้ท้องผูกควรถ่ายให้ได้วันละครั้ง บางรายอาจถึง 3-4 ครั้ง แล้วแต่แพทย์สั่ง กรณีไม่ถ่ายให้ทานยาระบายที่แพทย์สั่งให้ถ่ายทันที
- กรณีท้องเสีย ต้องรีบรักษาเช่นกัน
- งดยาที่ทำให้ง่วงนอนทุกอย่าง รวมทั้งยานอนหลับ หรือ ยากลุ่มอาการซึมเศร้า
- เลี่ยงการอดหลับอดนอน เลี่ยงความเครียด
- ห้ามขาดยา และ มาตามแพทย์นัดทุกครั้ง
- กรณีมีไข้ เป็นหวัด ปัสสาวะบ่อยหรือแสบขัด หอบเหนื่อย ขาบวม ตัวเหลืองตาเหลือง หรือ เริ่มมีอาการทางสมองใด ๆ แม้เพียงเล็กน้อยอาการใดอาการหนึ่งก็ตาม ควรปรึกษาแพทย์โดยเร็ว
- ระวังอย่าป่วยติดเชื้อ รับประทานอาหารที่สะอาด ระวังไข้หวัด ล้างมือบ่อย ๆ
- การรับประทานนมเปรี้ยวที่มีเชื้อ Lactobacillus อาจช่วยปรับสมดุลแบคทีเรียในลำไส้ แต่ทั้งนี้ต้องไม่แพ้นมหรือได้รับแพทย์อนุญาตจากแพทย์
- การออกกำลังกาย โดยทั่วไปปลอดภัยในผู้ป่วยตับแข็ง แต่ในรายที่เป็นระยะท้ายอาจไม่เหมาะสมเพราะอาจทำให้เกิดเลือดออกในเส้นเลือดขอดในท้อง (variceal bleeding)
การเปลี่ยนตับ LIVER TRANSPLANTATION
ตามที่กล่าวข้างต้น การเปลี่ยนตับใหม่ จากผู้ป่วยที่เสียชีวิต หรือ มีอาการสมองรุนแรงใกล้เสียชีวิต (ปัจจุบันเริ่มมีรายงานบริจาคตับครึ่งหนึ่งให้กันด้วย แต่ยังไม่เป็นวิธีมาตรฐาน) ผลการเปลี่ยนตับของต่างประเทศ ตับเริ่มดีขึ้นมากถึง 80% และอายุยืนยาวมากกว่า 5 ปีเลยทีเดียว เมื่อเทียบกับโอกาสเสียชีวิตในโรคตับแข็งระยะท้าย ๆ จากติดเชื้อ โรคที่เกี่ยวกับสมอง และการมีน้ำในท้องซึ่งรักษายาก ทั้งนี้ขึ้นกับสาเหตุด้วย เช่น ไวรัสตับอักเสบซี การดื่มเหล้า ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการต่าง ๆ ดีขึ้นหลังการรักษา ไม่ต้องเปลี่ยนตับก็อาจดีขึ้นได้ อย่างไรก็ตามผลการเปลี่ยนตับของประเทศไทยได้ผลดีพอควร ทั้งนี้อยู่ระหว่างการรอรายงานสรุป
