หุ่นยนต์ผ่าตัดข้อเข่า มีกี่แบบ? แตกต่างกันอย่างไร?

ในยุคสมัยปัจจุบันนี้ เชื่อว่าใครที่สนใจเรื่องการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมจะต้องได้ยิน ได้เห็นข้อความแนะนำเกี่ยวกับการใช้หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมมาบ้างไม่มากก็น้อย อย่างไรก็ตามเรื่องนี้มีความจริงที่หลายคนอาจจะยังไม่รู้

จุดประสงค์และข้อดีหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียมคืออะไร

การสร้างหุ่นยนต์เพื่อช่วยในการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม มีจุดมุ่งหมายเพื่อช่วยลดความคลาดเคลื่อนของการผ่าตัดข้อเข่า เพื่อให้ได้ข้อเข่าเทียมที่วางในตำแหน่งที่ถูกต้อง มีแกนแนวขาและความตึงของเนื้อเยื่อรอบๆ ที่เหมาะสม โดยปัจจัยดังกล่าวนี้เอง จะส่งผลดีต่ออายุการใช้งาน และประสิทธิภาพในการใช้งานข้อเข่า โดยความคลาดเคลื่อนของการผ่าตัดอาจเกิดขึ้นได้หลายขั้นตอน ดังนี้

1. เล็งตำแหน่งตัดกระดูกผิดหรือคลาดเคลื่อน
2. เล็งตำแหน่งตัดกระดูกถูกต้อง แต่ไม่สามารถวางตำแหน่งอุปกรณ์ช่วยตัดให้อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม
3. เล็งและวางอุปกรณ์ถูกต้อง แต่ตัดกระดูกไม่ได้ตามที่ควร จากข้อจำกัดของอุปกรณ์ที่ช่องตัดหลวม กระดูกที่มีความแข็งหรือนิ่มมากเกินไป หรือ ความคลาดเคลื่อนจากการแพทย์ผู้ผ่าตัด
4. ตัดกระดูกได้ดี แต่มีความคลาดเคลื่อนของการปรับแต่งความตึงของเส้นเอ็นรอบข้อเทียม เกิดความไม่สมดุลของความตึงรอบข้อ
5. ตัดกระดูกได้ดี ปรับแต่งความตึงรอบข้อได้ดี แต่ยึดข้อเทียมไม่ได้ตำแหน่งที่ต้องการ
6. เนื่องจากเป็นการใช้เลื่อยตัดกระดูก อาจมีเกิดการคลาดเคลื่อนของการตัดไปโดนเนื้อเยื่อที่ไม่ต้องการได้ ซึ่งอาจเกิดอันตรายแก่ผู้ป่วยได้

ประเภทของหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด

จะเห็นได้ว่าการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมมีจุดที่อาจเกิดความคลาดเคลื่อนได้หลายขั้นตอน ดังนั้น วิศวกรและผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีทางการแพทย์จึงได้พัฒนาหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดขึ้นมา เพื่อช่วยลดข้อผิดพลาดเหล่านี้ให้มากที่สุด โดยหุ่นยนต์แต่ละรุ่นถูกออกแบบให้มีความสามารถแตกต่างกัน ตั้งแต่รุ่นที่ช่วยเพียงบางขั้นตอนของการผ่าตัด ไปจนถึงรุ่นที่สามารถช่วยควบคุมได้แทบทุกขั้นตอนอย่างครบวงจร ปัจจุบันในประเทศไทยมีการใช้งานหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดข้อเข่าเทียมอยู่ อย่างน้อย 3 ประเภทหลัก ซึ่งแตกต่างกันตามระดับเทคโนโลยีและความซับซ้อนของระบบ ได้แก่

1. หุ่นยนต์ช่วยวางอุปกรณ์ตัดกระดูก

หุ่นยนต์ชนิดนี้จะช่วยศัลยแพทย์เฉพาะในขั้นตอนการ “เล็งแนวตัดกระดูก” และ “วางอุปกรณ์ช่วยตัด” ให้ถูกต้องแม่นยำ ลดปัญหาที่เกิดจากข้อผิดพลาดในขั้นตอนที่ 1) และ 2) ตามด้านบน

ส่วนขั้นตอนการตัดกระดูก การปรับความตึงของเส้นเอ็น และการใส่ข้อเทียม ยังคงเป็นหน้าที่ของศัลยแพทย์ทั้งหมดตามวิธีดั้งเดิม

2. หุ่นยนต์ที่ช่วยตัดกระดูก

เป็นระบบหุ่นยนต์ที่พัฒนาเพิ่มขึ้น โดยนอกจากจะช่วยในการเล็งแนวตัดยังช่วยในการตัดกระดูกให้เป็นไปตามแผนผ่าตัดที่วางไว้ด้วย และระบบนี้มาพร้อมอุปกรณ์ช่วยประเมินและปรับความตึงของเส้นเอ็นรอบข้อ รวมถึงตรวจสอบตำแหน่งการใส่ข้อเทียม

หุ่นยนต์ประเภทนี้สามารถแก้ปัญหาได้เกือบทุกขั้นตอน ตั้งแต่ ข้อ 1) ถึง ข้อ 5) แต่ยังไม่สามารถป้องกันการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อรอบข้อได้โดยอัตโนมัติ (ข้อ 6) จึงยังต้องอาศัยความชำนาญของศัลยแพทย์ในการควบคุมการผ่าตัด

3. หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดแบบครบวงจร

เป็นระบบหุ่นยนต์ที่ทำงานได้ครอบคลุมทุกขั้นตอนของการผ่าตัด ตั้งแต่การเล็งแนวตัด การตัดกระดูก การปรับสมดุลของเส้นเอ็น ไปจนถึงการใส่ข้อเทียมอย่างแม่นยำ พร้อมระบบความปลอดภัยที่ป้องกันไม่ให้เครื่องมือตัดกระดูกไปโดนเนื้อเยื่อที่ไม่ต้องการ หรือมี boundary setting สามารถแก้ไขความคลาดเคลื่อนได้ครบทั้ง 6 ข้อ

ในหัวข้อนี้ยังมีการแบ่งย่อยได้อีก 2 กลุ่ม คือเป็นหุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดที่จำเป็นต้องมีการป้อนข้อมูลผู้ป่วยก่อนผ่าตัด โดยส่งผู้ป่วยไปทำ CT scan ก่อนเพื่อนำข้อมูลโครงสร้างเข่าผู้ป่วยป้อนใส่เครื่องคอมพิวเตอร์ กับอีกระบบคือ เป็นหุ่นยนต์ที่ไม่จำเป็นต้องทำ CT scan ก่อนเหมือนระบบแรก โดยจะมีการใส่ข้อมูลแบบ real time ป้อนข้อมูลโดยศัลยแพทย์ในระหว่างการผ่าตัดได้เลย

กล่าวโดยสรุป หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมมีการออกแบบที่ต่างกันดังที่กล่าวมาแล้ว ซึ่งอาจทำให้ผลการผ่าตัดที่ได้มีความแตกต่างกันบ้างไม่มากก็น้อย หากต้องการสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม ติดต่อที่ศูนย์รักษ์ข้อโรงพยาบาลพระราม 9