ผ่าตัดกระดูกสันหลังมีกี่แบบ เสี่ยงหรือไม่ เหมาะกับใครบ้าง

อาการปวดหลังเรื้อรังไม่ใช่เรื่องที่สามารถปล่อยปละละเลยได้ แม้ว่าอายุจะยังน้อย แต่ก็มีโอกาสเสี่ยงเป็นโรคเกี่ยวกับกระดูกสันหลังได้เช่นกัน ซึ่งวิธีที่ให้ผลลัพธ์การรักษาที่ดีที่สุดในปัจจุบัน คือ การผ่าตัดกระดูกสันหลัง ทั้งนี้ก่อนจะได้ผ่าตัดกระดูกสันหลัง แพทย์จะต้องพิจารณาแล้วว่าการผ่าตัดเป็นหนทางที่ดีกว่าสำหรับผู้ป่วย โดยคำนึงถึงอาการที่เกิดขึ้น ความรุนแรงของโรค และทางเลือกการรักษาอื่น ๆ ซึ่งการตัดสินใจนี้จะช่วยให้การรักษามีประสิทธิภาพสูงสุดและลดความเสี่ยงในระยะยาว

Key Takeaways

• การผ่าตัดกระดูกสันหลังสามารถแบ่งได้ 2 รูปแบบตามขนาดของแผลผ่าตัด ได้แก่ การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบแผลเล็ก และการผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบเปิด
• การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบส่องกล้องแผลเล็ก (MIS) เป็นที่นิยมมากที่สุด เนื่องจากแผลเล็กมาก ผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวได้ไว และกลับไปทำกิจกรรมในชีวิตประจำวันได้เร็วกว่าการผ่าตัดด้วยวิธีอื่น
• การผ่าตัดกระดูกสันหลังมีความเสี่ยงเช่นเดียวกับการผ่าตัดอื่น ๆ จึงมักเป็นตัวเลือกสุดท้ายที่แพทย์จะพิจารณาใช้เพื่อรักษาผู้ป่วย
• การดูแลและป้องกันไม่ให้กระดูกสันหลังเสื่อมก่อนวัย ช่วยให้กระดูกสันหลังสามารถใช้งานได้ยาวนานขึ้น ลดโอกาสที่จะต้องเข้ารับการผ่าตัดกระดูกสันหลังได้เป็นอย่างดี

ผ่าตัดกระดูกสันหลัง กับความน่ากลัวที่เป็นเพียงแค่อดีต

การผ่าตัดกระดูกสันหลัง เป็นวิธีรักษาภาวะใด ๆ จากกระดูกสันหลัง ที่ทำให้เกิดอาการปวดหลังเรื้อรัง จนไม่สามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ ซึ่งหากพูดถึงการผ่าตัดกระดูกสันหลัง หลายคนมักจะนึกถึงการผ่าตัดใหญ่ที่มีความเสี่ยงสูง เพราะนอกจากแผลจะใหญ่แล้ว กระดูกสันหลังยังเป็นตำแหน่งที่มีเส้นประสาทอยู่มากมายอีกด้วย

แต่ในปัจจุบันที่เทคโนโลยีการผ่าตัดมีความก้าวหน้าอย่างมาก ทำให้การผ่าตัดกระดูกสันหลังไม่ใช่เรื่องน่ากลัวเช่นในอดีตอีกต่อไป เพราะแพทย์สามารถมุ่งเป้าไปที่การรักษาแก้ไขบริเวณที่เกิดรอยโรคได้โดยตรงและแม่นยำ จึงช่วยลดการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อรอบข้างให้ผู้ป่วยฟื้นตัวได้เร็ว พร้อมกลับไปใช้ชีวิตที่เป็นปกติได้อีกครั้ง

การผ่าตัดกระดูกสันหลัง สามารถทำได้กี่วิธี

การผ่าตัดกระดูกสันหลังสามารถแบ่งได้ 2 รูปแบบตามขนาดของแผลผ่าตัด ได้แก่ การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบแผลเล็ก และการผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบเปิด ซึ่งแต่ละแบบก็มีวิธีการผ่าตัด และความเหมาะสมที่ต่างกัน ดังนี้

1. การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบแผลเล็ก

การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบแผลเล็ก เป็นวิธีการผ่าตัดกระดูกสันหลังที่มีการพัฒนาเทคโนโลยีการผ่าตัดจนได้วิธีและขั้นตอนที่รบกวนเนื้อเยื่อข้างเคียงน้อยที่สุด แต่สามารถเข้าถึงบริเวณที่เกิดรอยโรคได้แม่นยำกว่าเดิม ช่วยให้ผู้ป่วยเจ็บตัวน้อย และสามารถฟื้นตัวได้รวดเร็ว ซึ่งการผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบแผลเล็กสามารถแบ่งรูปแบบการผ่าตัดย่อย ๆ ได้อีก 3 รูปแบบ ดังนี้

• การผ่าตัดแบบส่องกล้อง (Endoscope)

เป็นวิธีการผ่าตัดหลังที่ต้องมีการเจาะรูบนผิวหนังประมาณ 1 เซนติเมตร 1 ตำแหน่ง เพื่อสอดกล้องขนาดเล็กและเครื่องมือผ่าตัดเข้าไป แพทย์จะสามารถเห็นตำแหน่งที่เกิดโรค พร้อมกับผ่าตัดแก้ไขปัญหาได้จากการดูผ่านจอมอนิเตอร์ได้โดยตรง ซึ่งการผ่าตัดแบบส่องกล้องแผลเล็ก (MIS) เป็นวิธีที่ได้รับความนิยมสูงสุดในปัจจุบัน เนื่องจากผู้ป่วยเจ็บตัวน้อย แผลเล็กมาก นอนโรงพยาบาลเพียงคืนเดียวก็สามารถกลับไปพักฟื้นต่อที่บ้านได้

การผ่าตัดแบบส่องกล้องแผลเล็กยังเป็นวิธีที่เหมาะกับผู้ป่วยที่มีปัญหาการกดทับเส้นประสาท โพรงกระดูกสันหลังตีบแคบกดทับเส้นประสาท หมอนรองกระดูกเสื่อม โดยที่โครงสร้างกระดูกสันหลังยังเป็นปกติ ไม่มีการคด หรือเคลื่อนไปจากตำแหน่งที่ควรจะเป็น

• การผ่าตัดแบบใช้กล้องขยาย (Microscopic)

เป็นวิธีการผ่าตัดกระดูกสันหลังที่ใช้กล้องจุลทรรศน์ในการช่วยให้แพทย์สามารถมองเห็นรอยโรคได้ชัดเจน และสามารถผ่าตัดแก้ไขได้แม่นยำขึ้น โดยจะมีการเปิดแผลเล็กประมาณ 3-5 เซนติเมตร จากนั้นนำกล้องจุลทรรศน์มาตั้งเหนือตำแหน่งแผลผ่าตัด ก่อนจะส่องเพื่อขยายภาพบริเวณที่ต้องผ่าตัด ซึ่งอาจต้องมีการเลาะเนื้อเยื่อหรือกระดูกบางส่วนไปเพื่อให้เห็นรอยโรคได้ชัดเจนขึ้น

การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบใช้กล้องขยายเป็นวิธีที่เหมาะกับผู้ป่วยที่มีปัญหาหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท โดยที่โครงสร้างกระดูกสันหลังจะต้องไม่ผิดรูป คด หรือเคลื่อนที่

• การผ่าตัดเชื่อมกระดูกสันหลังแบบแผลเล็ก

เป็นวิธีการผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบส่องกล้อง ที่แพทย์จะสอดเครื่องมือพิเศษในการตัดแต่งกระดูกสันหลังหรือหมอนกระดูกสันหลังที่เสียหายออกมา ก่อนที่จะนำวัสดุพิเศษอย่างเช่น สกรู โลหะ ซีเมนต์ ฯลฯ มาใส่ทดแทน ซึ่งวิธีนี้เหมาะกับผู้ที่มีกระดูกสันหลังเสียหาย ทรุดตัว เสื่อมสภาพ เสียความมั่นคง มีการหักหรือยุบตัวจากกระดูกพรุน

2. การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบเปิด

การผ่าตัดกระดูกสันหลังแบบเปิดเป็นวิธีผ่าตัดแบบเดิมที่จะต้องมีการเปิดแผลยาวที่หลัง ซึ่งความยาวแผลจะขึ้นอยู่กับบริเวณที่เกิดรอยโรค เมื่อเปิดแผลแล้วจะต้องมีการเลาะกล้ามเนื้อ เนื้อเยื่อ หรือตัดกระดูกบางส่วนเพื่อเข้าถึงและแก้ไขจุดที่มีปัญหา

โดยส่วนมาก การผ่าตัดรูปแบบนี้มักจะมีการใส่โลหะดามกระดูกเพื่อเชื่อมหรือเสริมความมั่นคงให้กับกระดูกสันหลัง จึงเหมาะกับผู้ป่วยที่มีความผิดปกติทางโครงสร้างของกระดูกสันหลัง เช่น กระดูกสันหลังคด กระดูกสันหลังเคลื่อน หลังโก่งผิดรูป หรือมีปัญหากระดูกสันหลังทับเส้นประสาทที่มีความไม่มั่นคงของกระดูกสันหลังร่วมด้วย

เตรียมร่างกายและจิตใจให้พร้อม ก่อนเข้ารับการผ่าตัดกระดูกสันหลัง

แม้ว่าการผ่าตัดกระดูกสันหลังจะดูเป็นการผ่าตัดใหญ่ แต่ในปัจจุบันมีเทคนิคการผ่าตัดกระดูกสันหลังที่พัฒนาขึ้น ทำให้การผ่าตัดมีความปลอดภัย ผลข้างเคียงต่ำ อย่างไรก็ตาม การเตรียมตัวและเตรียมใจก่อนเข้ารับการผ่าตัดก็ยังเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับผู้ป่วย เพื่อให้การผ่าตัดกระดูกสันหลังเป็นไปอย่างราบรื่นที่สุด ซึ่งจะมีวิธีการเตรียมตัว ดังนี้

• ผู้ป่วยควรทราบรายละเอียดการรักษา ขั้นตอนการผ่าตัด รวมถึงสิ่งที่จะเกิดขึ้นทั้งก่อนและหลังผ่าตัด เพื่อให้ผู้ป่วยได้เข้าใจและเตรียมใจมาล่วงหน้า เช่น ก่อนผ่าตัดอาจต้องสวนทวารเพื่อล้างลำไส้ หลังผ่าตัดอาจมีการใส่สายสวนปัสสาวะ สายน้ำเกลือ สายระบายเลือด ซึ่งเป็นขั้นตอนปกติเมื่อเข้ารับการผ่าตัดกระดูกสันหลัง เป็นต้น
• แพทย์มักจะให้มีการฝึกหายใจ ฝึกขยายปอดก่อนผ่าตัด เพื่อลดอาการแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นหลังผ่าตัด
• ก่อนผ่าตัดมักมียาบางประเภทที่จำเป็นต้องงดเพื่อความปลอดภัย ดังนั้น หากรับประทานยาประจำตัวใดอยู่จะต้องแจ้งแพทย์ก่อนผ่าตัด
• แจ้งแพทย์ก่อนเข้ารับการผ่าตัด กรณีที่มีโรคเรื้อรัง โรคประจำตัว หรือโรคที่กำลังเป็นและยังไม่ได้รับการรักษาให้หายขาด รวมถึงข้อจำกัดต่าง ๆ อย่างการแพ้ยา เพื่อให้แพทย์วางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับผู้ป่วยที่สุด
• เตรียมสภาพแวดล้อมภายในบ้านให้เหมาะสมสำหรับพักฟื้นจากการผ่าตัดกระดูกสันหลังตั้งแต่ก่อนผ่าตัด
• ควรนัดแนะกับญาติหรือเพื่อนสนิทที่สามารถดูแลผู้ป่วยตลอดระยะเวลารักษาไว้ล่วงหน้า
• เตรียมร่างกายให้พร้อม เช่น งดสูบบุหรี่, งดดื่มแอลกอฮอล์, นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ, อาบน้ำสระผม, แปรงฟัน, ตัดเล็บให้สะอาด เป็นต้น
• งดการรับประทานอาหารและดื่มน้ำอย่างน้อย 6-8 ชั่วโมง

วิธีการดูแลตัวเองหลังผ่าตัดกระดูกสันหลัง

การดูแลตนเองสำหรับผู้ป่วยผ่าตัดกระดูกสันหลัง ไม่แตกต่างจากการดูแลผู้ป่วยที่ผ่านการผ่าตัดแบบอื่น ๆ นัก เพียงแต่อาจมีการทำกายภาพบำบัด เพื่อปรับร่างกายให้คุ้นชิน และลดโอกาสการเกิดพังผืดจากแผลผ่าตัด ซึ่งสามารถดูแลตนเองได้ดังนี้

• ในระยะแรกสามารถขยับเคลื่อนไหวเบา ๆ ได้ โดยใช้ไม้เท้าช่วยเดินในการพยุงร่างกาย
• ไม่ยกของหนัก ไม่ยืด หรืองอหลังที่เพิ่งผ่าตัดไปอย่างรุนแรง
• ติดตามอาการและมาพบแพทย์ตามนัดทุกครั้ง
• หากพบอาการผิดปกติหลังผ่าตัดกระดูกสันหลัง เช่น อาการเหน็บชา เจ็บปวดมาก ร้าวขึ้นแขนหรือลงขาให้รีบกลับไปพบแพทย์โดยด่วน

ผ่าตัดกระดูกสันหลัง เจ็บมากไหม มีภาวะแทรกซ้อนอะไรบ้าง?

การผ่าตัดกระดูกสันหลังจะเจ็บมากแค่ไหนขึ้นอยู่กับขนาดของแผลผ่าตัด เทคนิคที่เลือกใช้ผ่าตัด และความสามารถในการทนความเจ็บปวดของผู้ป่วยแต่ละราย ในช่วง 1-3 วันแรกผู้ป่วยจะรู้สึกปวดบาดแผลมากที่สุด ซึ่งแพทย์จะจ่ายยาแก้ปวดชนิดแรงให้เพื่อบรรเทาอาการลง

การผ่าตัดกระดูกสันหลังเป็นการผ่าตัดใหญ่ที่อาจมีผลข้างเคียงหรือภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้นได้ ซึ่งสิ่งที่อาจเกิดขึ้นมีดังนี้

• การเสียเลือดมากขณะผ่าตัด
• การติดเชื้อบริเวณที่มีแผลผ่าตัด
• ระบบไหลเวียนเลือดผิดปกติ เช่น การเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ความดันโลหิตสูงหรือต่ำเกินไป
• ระบบทางเดินหายใจผิดปกติ เช่น การติดเชื้อ ปอดบวม มีเสมหะคั่ง
• ผลกระทบต่อเส้นประสาท อาจทำให้เส้นประสาทเสียหาย เกิดอาการชา หรืออ่อนแรง
• ผลข้างเคียงจากการใช้ยาสลบ เช่น เจ็บคอ ปวดหัว
• การแพ้ยา

หากไม่ผ่าตัดกระดูกสันหลังได้ไหม มีวิธีอื่นที่ไม่ต้องผ่าตัดหรือไม่?

โดยส่วนใหญ่แล้วการรักษาความผิดปกติของกระดูกสันหลังมักจะเริ่มต้นที่การรักษาแบบประคับประคองก่อน เช่น การใช้ยา การทำกายภาพบำบัด ร่วมกับการปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต ซึ่งวิธีเหล่านี้สามารถช่วยบรรเทาอาการปวดหลังได้โดยไม่จำเป็นต้องผ่าตัด

แต่การรักษาแบบประคับประคองอาจไม่ได้ผลหากตัวโรคมีระดับความรุนแรงมาก เช่น ควบคุมการขับถ่ายไม่ได้ ปวดหลังรุนแรงจนไม่สามารถบรรเทาอาการได้เลย ก็จำเป็นต้องใช้วิธีการผ่าตัดกระดูกสันหลัง ซึ่งเป็นวิธีสุดท้ายที่ให้ผลลัพธ์การรักษาที่ดีที่สุด

ภาวะกระดูกสันหลังเสื่อม ป้องกันก่อน ยืดอายุการใช้งานได้นานกว่า

เป็นปกติที่อวัยวะใด ๆ ในร่างกายจะเกิดความเสื่อมจากการใช้งานเป็นเวลานาน แต่หากมีการใช้งานแบบผิด ๆ หรือไม่ได้ดูแลรักษาตนเองให้ดีมากพอ ก็สามารถเพิ่มความเสี่ยงให้เกิดการเสื่อมได้มากขึ้น ซึ่งการดูแลและป้องกันไม่ให้กระดูกสันหลังเสื่อมก่อนวัยจนต้องเข้ารับการผ่าตัดกระดูกสันหลัง สามารถทำได้ด้วยวิธีดังนี้

• การนั่งด้วยท่าทางที่เหมาะสม
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เพิ่มความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อหลัง ช่วยลดการกดทับของหมอนรองกระดูกสันหลัง
• หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่ทำร้ายกระดูกสันหลัง เช่น การก้ม ๆ เงย ๆ, การยกของหนัก, การนั่งอยู่กับที่เป็นเวลานาน เป็นต้น
• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ เพื่อลดภาระการรับน้ำหนักของข้อต่อกระดูกสันหลัง
• การใช้ชีวิตอย่างมีสติ ลดโอกาสการเกิดอุบัติเหตุที่อาจทำให้กระดูกสันหลังบาดเจ็บ

ผ่าตัดกระดูกสันหลัง หนทางที่ช่วยกู้คืนวิถีชีวิตให้กลับมาเป็นปกติอีกครั้ง

การผ่าตัดกระดูกสันหลังเป็นทางเลือกสุดท้ายในการรักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับกระดูกสันหลัง ซึ่งสามารถให้ผลลัพธ์การรักษาที่ดี ช่วยฟื้นฟูกระดูกสันหลังให้สามารถกลับมาใช้งานได้ใกล้เคียงปกติ และลดความทรมานจากอาการปวดหลังเรื้อรังได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ศูนย์กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพระรามเก้า ให้บริการปรึกษา ตรวจวินิจฉัย และดำเนินการรักษาโดยแพทย์เฉพาะทางกระดูกและข้อ พร้อมเทคโนโลยีที่ช่วยให้การตรวจวินิจฉัยและการรักษามีความแม่นยำขึ้น โดยเฉพาะการผ่าตัดแบบส่องกล้องที่ให้ผลลัพธ์การรักษาที่ดีเยี่ยม ลดการบาดเจ็บจากการผ่าตัด ผู้ป่วยสามารถฟื้นตัวได้ไว และกลับมามีชีวิตที่มีคุณภาพอีกครั้ง

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับผ่าตัดกระดูกสันหลัง

1. ผ่าตัดกระดูกสันหลังอันตรายหรือไม่?

การผ่าตัดกระดูกสันหลังมีความเสี่ยงเช่นเดียวกับการผ่าตัดอื่น ๆ แต่ในปัจจุบันมีความปลอดภัยสูงขึ้นด้วยเทคนิค และเทคโนโลยีที่ช่วยให้แพทย์สามารถผ่าตัดได้อย่างแม่นยำยิ่งขึ้น

2. ผ่าตัดกระดูกสันหลังแล้วหายไหม ต้องรอพักฟื้นกี่วัน?

ผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถหายจากโรคได้หลังได้รับการผ่าตัด เนื่องจากการผ่าตัดกระดูกสันหลังเป็นวิธีรักษาโรคกระดูกสันหลังที่ได้ผลลัพธ์ที่ดีที่สุด ส่วนเรื่องระยะเวลาพักฟื้นจะขึ้นอยู่กับวิธีที่ใช้ผ่าตัด และความสามารถในการฟื้นตัวของผู้ป่วย แต่โดยส่วนใหญ่จะใช้เวลาประมาณ 2-3 สัปดาห์

References

Mayo Clinic Staff. (2024, November 26). Spinal fusion. Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/spinal-fusion/about/pac-20384523

Minimally Invasive Spinal Fusion. (n.d.). Johns Hopkins Medicine. https://www.hopkinsmedicine.org/health/treatment-tests-and-therapies/minimally-invasive-spinal-fusion

Giorgi, A. (2019, March 6). Spinal Fusion Surgery. Healthline. https://www.healthline.com/health/spinal-fusion