เส้นเลือดในสมองตีบ ภาวะฉุกเฉินอันตรายที่ต้องรีบรักษาทันที

เส้นเลือดในสมองตีบเป็นหนึ่งในต้นเหตุของความพิการและสูญเสียชีวิตของผู้คนทั่วโลก แม้ว่าในปัจจุบันจะมีอัตราการเสียชีวิตลดลงจากความพร้อมในการวินิจฉัยและรักษาได้ทันท่วงทีของทีมแพทย์ แต่จำนวนผู้ป่วยเส้นเลือดในสมองตีบกลับมีเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง ดังนั้น การมีความรู้ความเข้าใจถึงสาเหตุและอาการของโรคเส้นเลือดในสมองตีบ จะช่วยให้ผู้ป่วยสามารถเข้าถึงการรักษาได้อย่างรวดเร็ว เพิ่มโอกาสการกลับมาใช้ชีวิตที่ใกล้เคียงปกติได้มากที่สุดอีกครั้ง

Key Takeaways

• เส้นเลือดในสมองตีบ เป็นหนึ่งในสาเหตุของการเกิดภาวะสมองขาดเลือด ซึ่งอาจทำให้เซลล์สมองเสียหายถาวร ไม่สามารถกลับมาทำหน้าที่ได้อีกต่อไป หากไม่ได้รับการรักษาที่ทันท่วงที
• การเกิดคราบพลัค (Plaque) คราบไขมันตามผนังหลอดเลือด และการเกิดลิ่มเลือดเป็นสาเหตุและปัจจัยสำคัญของการเกิดเส้นเลือดในสมองตีบ
• การรักษาเส้นเลือดในสมองตีบจะให้ความสำคัญในการเพิ่มการไหลเวียนเลือดให้เป็นปกติ เพื่อลดความเสียหายของเซลล์สมองให้ได้มากที่สุด
• การฟื้นฟูหลังรับการรักษาเส้นเลือดสมองตีบเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ดีใกล้เคียงปกติ

เส้นเลือดในสมองตีบคืออะไร

เส้นเลือดในสมองตีบ เป็นหนึ่งในกลุ่มโรคหลอดเลือดสมอง ที่มีโอกาสพบได้มากราว ๆ 87% จากผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองทั้งหมด ซึ่งสามารถก่อให้เกิดความพิการและเสียชีวิตได้หากไม่ได้รับการรักษาที่รวดเร็ว เนื่องจากการตีบของเส้นเลือดในสมองทำให้เลือดไม่สามารถหล่อเลี้ยงเซลล์สมองได้อย่างเพียงพอ ส่งผลให้เกิดความเสียหายจนนำมาสู่การตายของเซลล์สมองไปในที่สุด

รู้จักภาวะเลือดออกในสมอง อีกหนึ่งประเภทของโรคหลอดเลือดสมองที่พบได้ไม่บ่อย แต่มีความรุนแรงกว่าหลอดเลือดสมองตีบ ที่เป็นอันตรายถึงชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้องและรวดเร็ว : เลือดออกในสมอง

เส้นเลือดในสมองตีบเกิดจากสาเหตุอะไรได้บ้าง

เส้นเลือดในสมองตีบ เกิดจากตีบตันของหลอดเลือดสมอง ที่ส่งผลให้เลือดไม่สามารถไหลเวียนได้เป็นปกติ จนทำให้เกิดภาวะสมองขาดเลือด และหากไม่ได้รับการแก้ไขภายใน 4.5 ชั่วโมง เซลล์สมองจะเสียหายอย่างถาวร และก่อให้เกิดความพิการ อาทิ อัมพฤกษ์ อัมพาต หรือเสียชีวิตในที่สุด

ซึ่งสาเหตุเส้นเลือดในสมองตีบนั้นสามารถเกิดขึ้นในลักษณะดังต่อไปนี้

• เกิดจากการสะสมของคราบพลัค คราบไขมันตามผนังหลอดเลือด จนก่อให้หลอดเลือดตีบแคบ และแข็งตัว ซึ่งส่งผลให้เลือดบริเวณนั้นไหลเวียนช้าลง และเพิ่มโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันสูงขึ้น
• เกิดจากชิ้นส่วนไขมัน หรือลิ่มเลือดที่หลุดมาจากบริเวณอื่นของร่างกายไปอุดตันที่หลอดเลือดสมอง ทำให้ทางไหลเวียนเลือดถูกปิดกั้น

อาการเส้นเลือดในสมองตีบที่ต้องรู้

อาการหลอดเลือดสมองตีบสามารถเกิดขึ้นอย่างกะทันหัน ผู้ป่วยแต่ละรายจะมีการแสดงอาการในรูปแบบที่ต่างกัน ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกาย และบริเวณที่เกิดรอยโรค ซึ่งสัญญาณเส้นเลือดในสมองตีบอาจพบอาการดังต่อไปนี้

• อัมพฤกษ์ อัมพาต ร่างกายอ่อนแรงครึ่งซีก
• พูดลำบาก หรือสูญเสียความสามารถในการสื่อสาร
• ประสาทสัมผัสเสียหาย
• สูญเสียการทรงตัว
• สูญเสียความสามารถในการมองเห็น
• ปวดศีรษะรุนแรงเฉียบพลัน
• มีอาการมึนงง สับสน
• สูญเสียความทรงจำ ความจำเสื่อม
• อารมณ์แปรปรวน

หากพบผู้ป่วยที่มีอาการเหล่านี้ให้รีบนำส่งโรงพยาบาล เพื่อวินิจฉัยและรับการรักษาโดยเร็วที่สุด

ปัจจัยเสี่ยงที่อาจก่อให้เกิดเส้นเลือดในสมองตีบ

เส้นเลือดในสมองตีบเกิดขึ้นได้จากปัจจัยเสี่ยงหลายประการดังต่อไปนี้

• ไขมันในเลือดสูง : เพิ่มโอกาสให้เกิดการสะสมของคราบพลัค คราบไขมันตามผนังหลอดเลือด
• โรคเบาหวาน : น้ำตาลในเลือดสูงอาจทำให้หลอดเลือดอักเสบ แข็งตัว และตีบแคบ
• โรคหัวใจ : เพิ่มความเสี่ยงการเกิดลิ่มเลือด และไหลเวียนไปอุดตันในหลอดเลือดสมอง
• ความดันโลหิตสูง : ความดันสูงเป็นระยะเวลานาน ทำให้หลอดเลือดบางและตีบจากหลอดเลือดที่แข็งตัวเร็วกว่าปกติ
• อายุที่มากขึ้น : หลอดเลือดอาจเสื่อมสภาพไปตามอายุ
• พันธุกรรม : ผู้ที่มีบุคคลในครอบครัวมีประวัติเส้นเลือดในสมองตีบ มีโอกาสเกิดเส้นเลือดตีบมากกว่า

ซึ่งการเกิดปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้ หลายครั้งมักเกิดจากพฤติกรรมทางสุขภาพที่ไม่เหมาะสม ยกตัวอย่างเช่น น้ำหนักเกินเกณฑ์, การสูบบุหรี่, ดื่มแอลกอฮอล์, ขาดการออกกำลังกาย, การรับประทานอาหารที่มีแป้ง น้ำตาล ไขมันสูง, ความเครียด เป็นต้น

การรักษาเส้นเลือดในสมองตีบ

วิธีรักษาเส้นเลือดในสมองตีบจะมุ่งเน้นไปที่การแก้ไขปัญหาการไหลเวียนเลือดเป็นอันดับแรก เพื่อลดผลกระทบจากเซลล์สมองเสียหายถาวร ซึ่งจะมีแนวทางการรักษาเส้นเลือดสมองตีบดังต่อไปนี้

การให้ยาละลายลิ่มเลือด

เมื่อผู้ป่วยเดินทางมาถึงโรงพยาบาลภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังจากเริ่มมีอาการ และได้รับการวินิจฉัยด้วยการตรวจ CT Scan หรือ MRI ว่าเป็นโรคเส้นเลือดในสมองตีบ แพทย์จะให้ยาละลายลิ่มเลือดทางเส้นเลือด ทั้งนี้ ผู้ป่วยจะต้องไม่มีภาวะต้องห้ามใช้ยาละลายลิ่มเลือด เช่น มีเลือดออกในสมอง, มีภาวะเลือดออกผิดปกติ, ความดันโลหิตสูงชนิดควบคุมไม่ได้, มีประวัติบาดเจ็บหรือเพิ่งผ่านการผ่าตัดกะโหลกศีรษะเมื่อไม่นานมานี้ ฯลฯ

การผ่าตัดกำจัดลิ่มเลือด

การผ่าตัดกำจัดลิ่มเลือดที่เป็นตัวการทำให้เส้นเลือดในสมองตีบ เป็นวิธีรักษาในกรณีที่เกิดการตีบตันบริเวณเส้นเลือดขนาดใหญ่ และการใช้ยาละลายลิ่มเลือดไม่สามารถกำจัดออกได้ทั้งหมด รวมถึงผู้ป่วยที่มีอาการเส้นเลือดในสมองตีบมานานกว่า 4.5 ชั่วโมงแต่ไม่เกิน 8 ชั่วโมง สามารถทำได้โดยการสอดสายสวนจากเส้นเลือดแดงใหญ่ที่ขาหนีบขึ้นไปยังเส้นเลือดที่อุดตันในสมองเพื่อดึงก้อนลิ่มเลือดออก

การทำกายภาพบำบัด

ผู้ป่วยเส้นเลือดในสมองตีบมักมีผลกระทบจากเซลล์สมองขาดเลือด หลังได้รับการรักษากำจัดลิ่มเลือดแล้วจะต้องเข้ารับการรักษาเพื่อฟื้นฟูให้ร่างกายสามารถกลับมาทำงานได้ใกล้เคียงปกติที่สุด ซึ่งแผนการทำกายภาพบำบัดจะขึ้นอยู่กับอาการผิดปกติที่เกิดขึ้น เช่น การบำบัดการพูด, การเคลื่อนไหว, การกลืนอาหาร รวมถึงการรักษาจิตบำบัดสำหรับผู้ป่วยที่เกิดความพิการ ฯลฯ

เส้นเลือดในสมองตีบ สังเกตไว รีบรักษา มีโอกาสหายใกล้เคียงปกติ

เส้นเลือดในสมองตีบมักเกิดขึ้นกะทันหัน และสามารถเปลี่ยนชีวิตของผู้ป่วยไปตลอดกาลได้โดยไม่ทันตั้งตัว การรู้ทันสัญญาณเตือนและได้รับการรักษาที่ถูกต้องอย่างรวดเร็ว จะช่วยลดความเสียหายจากเซลล์สมองขาดเลือด และช่วยให้ผู้ป่วยมีโอกาสฟื้นฟูจนกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติที่สุด

ศูนย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลพระรามเก้า ให้บริการตรวจวินิจฉัย รักษา และฟื้นฟูผู้ป่วยโรคสมองและระบบประสาทโดยแพทย์เฉพาะทาง พร้อมเทคโนโลยีอุปกรณ์ที่ครอบคลุม และบริการที่ได้มาตรฐาน เราให้ความสำคัญต่อการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง รวดเร็ว เพื่อให้ผู้ป่วยมีโอกาสกลับมาใช้ชีวิตได้ใกล้เคียงปกติอีกครั้ง

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับเส้นเลือดในสมองตีบ

1. หลอดเลือดสมองตีบ กับ หลอดเลือดสมองแตก ต่างกันอย่างไร?

หลอดเลือดสมองตีบ กับ หลอดเลือดสมองแตก เป็นประเภทของโรคหลอดเลือดสมอง ซึ่งต่างกันที่หลอดเลือดสมองตีบทำให้สมองขาดเลือด ในขณะที่หลอดเลือดสมองแตกทำให้เลือดไหลออกมากดทับเนื้อสมอง

2. เส้นเลือดในสมองตีบ สามารถวินิจฉัยได้ด้วยวิธีใดบ้าง

การวินิจฉัยโรคเส้นเลือดในสมองตีบสามารถเริ่มต้นจากการซักประวัติและตรวจร่างกายของผู้ป่วย ก่อนส่งตรวจเพิ่มเติมตามความเหมาะสม เช่น การตรวจ /CT Scan/ หรือการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์, การตรวจ MRI หรือการตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า, การตรวจ EKG หรือตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ

References

Capirossi, C. Laiso, A. Renieri, L. Capasso, F & Limbucci, N. (2023). Epidemiology, organization, diagnosis and treatment of acute ischemic stroke. European Journal of Radiology Open, 11: 100527. https://doi.org/10.1016/j.ejro.2023.100527

Ischemic Stroke (Clots). (n.d.). American Heart Association. https://www.stroke.org/en/about-stroke/types-of-stroke/ischemic-stroke-clots

Lui F, Hui C, Khan Suheb MZ, et al. Ischemic Stroke. [Updated 2025 Feb 21]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499997/

สุริยะ ปิยผดุงกิจ. (2563). การรอดชีวิตของผู้ป่วยหลังผ่าตัดภาวะเลือดออกในสมอง แปรตามระยะ Midline Shift ในภาพถ่ายเอ็กซเรย์คอมพิวเตอร์และความสำคัญของ ICU หลังผ่าตัด โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า จังหวัดนนทบุรี. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 29(4): 660-669. https://thaidj.org/index.php/JHS/article/view/9310/8463