ป้องกันปอดอักเสบด้วยวัคซีนปอดอักเสบนิวโมคอคคัส ช่วยลดอัตราการเสียชีวิตได้

โรคปอดอักเสบคืออะไร?

โรคปอดอักเสบ (pneumonia) หรือที่เรียกกันว่า ปอดบวม คือการอักเสบที่เกิดขึ้นบริเวณเนื้อปอด ถุงลม และเนื้อเยื่อข้างเคียง โดยเชื้อโรคจะเข้าสู่ร่างกายผ่านทางระบบทางเดินหายใจ ซึ่งระดับความรุนแรงของโรคจะแตกต่างกันออกไปตามปัจจัยแวดล้อมหรือความแข็งแรงของสุขภาพของผู้ป่วย

โรคปอดอักเสบ เกิดจากอะไร?

สาเหตุของปอดอักเสบติดเชื้อเกิดได้ทั้งจากเชื้อแบคทีเรียและเชื้อไวรัส มักพบได้บ่อยในเด็กเล็ก ผู้สูงอายุ และผู้ที่มีภาวะภูมิต้านทานต่ำ ซึ่งบางครั้งปอดอักเสบติดเชื้อรุนแรงอาจนำไปสู่ภาวะการหายใจล้มเหลว จนกระทั้งเสียชีวิตได้

เชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุสำคัญของโรคปอดบวมที่สามารถป้องกันได้คือ เชื้อนิวโมคอคคัส (Streptococcus pneumoiae) และเชื้อไวรัสที่เป็นสาเหตุสำคัญของโรคปอดบวมที่สามารถป้องกันได้คือ เชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ (influenza virus)

โรคปอดอักเสบมีอาการอย่างไรบ้าง?

• มีไข้
• ไอมีเสมหะ
• หนาวสั่น
• เจ็บหน้าอกขณะหายใจหรือไอ
• หายใจลำบาก
• อ่อนเพลีย
• คลื่นไส้ อาเจียน หรือท้องเสีย
• ในผู้สูงอายุอาจมีอาการซึม สับสน อุณหภูมิกายต่ำกว่าปกติ
• ในเด็กเล็กอาจมีอาการซึม อาเจียน ท้องอืด ไม่ดูดนมหรือน้ำ

โรคปอดอักเสบจากเชื้อนิวโมคอคคัสคืออะไร?

โรคปอดอักเสบจากเชื้อนิวโมคอคคัส เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียสเตรปโตคอคคัสนิวโมเนียอี (Streptococcus pneumoniae) ส่วนใหญ่จะพบอยู่ในโพรงจมูกและลำคอ สามารถแพร่กระจายผ่านการสัมผัสสารคัดหลั่งทางละอองฝอยทางการไอหรือจาม

เชื้อนิวโมคอคคัสอันตรายอย่างไร?

จากการเก็บข้อมูลสายพันธุ์เชื้อแบคทีเรียสเตรปโตคอคคัสนิวโมเนียอีในประเทศพบว่ามี 5 สายพันธุ์ที่พบบ่อยในประเทศไทย ซึ่งเชื้อนิวโมคอคคัสนี้นอกจากจะทำให้เกิดอาการปอดอักเสบแล้ว ยังสามารถทำให้เกิดการอักเสบของหูชั้นกลาง (จากเชื้อชนิดไม่รุนแรง: non-invasive pneumococcal disease) และ การติดเชื้อในกระแสเลือด และภาวะเยื่อหุ้มสมองอักเสบ (จากเชื้อชนิดรุนแรง: invasive pneumococcal disease) ซึ่งอาการที่พบได้มีตั้งแต่มีไข้ หายใจหอบเหนื่อย ง่วงซึม สับสน เจ็บหู ปวดศีรษะ คอแข็ง ชักเกร็ง หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีจะทำให้อัตราการเสียชีวิตสูงถึง 10-30 %

ใครบ้างเสี่ยงติดเชื้อนิวโมคอคคัส?

กลุ่มคนที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้แก่

1. ผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป
2. ผู้ป่วยโรคเรื้อรังหรือผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง โรคตับแข็ง โรคไตวายเรื้อรัง โรคมะเร็ง
3. ผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ต้องได้รับการรักษาด้วยยากดภูมิหรือยาสเตียรอยด์ในระดับที่สูง เช่น ผู้ป่วย HIV ผู้ป่วยปลูกถ่ายอวัยวะหรือไขกระดูก
4. ผู้ที่มีการทำงานของม้ามผิดปกติหรือผ่าตัดม้ามออก
5. ผู้ที่มีภาวะน้ำในช่องไขสันหลังรั่วซึม (cerebrospinal leakage)

เนื่องจากกลุ่มคนดังกล่าวมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัส การได้รับวัคซีนป้องกันที่เหมาะสมจะช่วยลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้

วัคซีนปอดอักเสบนิวโมคอคคัสมีกี่ชนิด?

ปัจจุบันในประเทศไทยวัคซีนปอดอักเสบนิวโมคอคคัส 2 ชนิด ได้แก่

1.วัคซีนปอดอักเสบ 13 สายพันธุ์ (PCV13)

วัคซีนปอดอักเสบชนิดนี้จะกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกันได้ดีในเด็กที่มีอายุน้อยกว่า 2 ปี สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ตลอดชีวิต และยังป้องกันการเกิดโรคนิวโมคอคคัสชนิดไม่รุนแรงในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไปได้ถึง 75% นอกจากนี้ยังลดความรุนแรงของปอดอักเสบนิวโมคอคคัสได้กว่า 70%

2.วัคซีนปอดอักเสบ 23 สายพันธุ์ (PPSV23)

วัคซีนปอดอักเสบชนิดนี้สามารถป้องกันสายพันธุ์ที่ก่อให้เกิดโรคนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรงได้ถึงเกือบ 90% โดยมีประสิทธิภาพดีในผู้ใหญ่ที่อายุ 20 ปีขึ้นไป สามารถลดความรุนแรงของโรคปอดอักเสบได้ แต่วัคซีนปอดอักเสบชนิดนี้มีข้อจำกัดในการกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกันในเด็กที่อายุน้อย เพราะไม่สามารถป้องกันโรคนิวโมคอคคัสชนิดรุนแรงในเด็กที่มีอายุน้อยกว่า 2 ปีได้ และยังไม่สามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ตลอดชีวิต

คำแนะนำในการฉีดวัคซีนปอดอักเสบนิวโมคอคคัส

เนื่องด้วยวัคซีนปอดอักเสบนิวโมคอคคัสปัจจุบันมี 2 ชนิด ดังนั้นคำแนะนำในการฉีดจึงแตกต่างกันออกไป คือ

• ในกลุ่มอายุ 18-64 ปี ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง และผู้ที่มีโรคไตวายเรื้อรังระดับ 4 เป็นต้นไป แนะนำให้ฉีดวัคซีนปอดอักเสบ 13 สายพันธุ์ก่อน แล้วตามด้วยวัคซีนปอดอักเสบ 23 สายพันธุ์ ห่างกันอย่างน้อย 2 เดือน
• ในกลุ่มอายุ 18-64 ปี ที่มีโรคประจำตัวหรือโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน หัวใจ ปอดเรื้อรัง และผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไปที่แข็งแรงดี แนะนำให้ฉีดวัคซีนปอดอักเสบ 13 สายพันธุ์ก่อน แล้วจึงตามด้วยวัคซีนปอดอักเสบ 23 สายพันธุ์ ห่างกันอย่างน้อย 1 ปี

ผลข้างเคียงของวัคซีนปอดอักเสบนิวโมคอคคัส

อาการข้างเคียงส่วนใหญ่มักไม่รุนแรง สามารถหายได้เองในระยะเวลา 2-3 วัน เช่น อาการบวมแดงบริเวณที่ฉีด มีไข้ต่ำ ๆ ง่วงนอน ซึม เบื่ออาหาร หงุดหงิด นอนไม่หลับ ซึ่งอาการเหล่านี้แตกต่างออกไปในแต่ละบุคคล

สรุป

การติดเชื้อนิวโมคอคคัส ทำให้เกิดอาการเจ็บป่วยที่ไม่พึงประสงค์ แม้ว่าในชนิดที่ไม่รุนแรง อาจจะไม่ทำให้เกิดอาการที่รุนแรงอันตราย แต่อย่างไรก็ตามก็ส่งผลต่อสุขภาพโดยตรง และยิ่งถ้าเป็นชนิดที่รุนแรงที่สามารถทำให้เกิดอาการรุนแรงต่าง ๆ เช่น ปอดอักเสบ ติดเชื้อในกระแสเลือด เยื่อหุ้มสมองอักเสบ หรืออาจทำให้เสียชีวิตได้ ก็จะยิ่งอันตรายและส่งผลต่อสุขภาพร่างกายมากขึ้น ดังนั้นการได้รับวัคซีนป้องกันจึงเป็นเรื่องที่ควรให้ความสำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีโรคประจำตัว ซึ่งระบบภูมิคุ้มกันอาจไม่แข็งแรง ก็จะยิ่งมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อและมีอาการรุนแรงได้มากกว่าผู้ที่ภูมิคุ้มกันปกติ

ปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญกับ Praram 9 V ปรึกษาแพทย์ได้ทุกที่ผ่านทางวิดีโอคอล (Telemedicine)