รู้ทันต้อหิน โรคร้ายทำลายการมองเห็น รีบรักษาก่อนสายเกินแก้

ต้อหิน (Glaucoma) เป็นภัยเงียบที่คอยคุกคามดวงตาของผู้สูงอายุ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วผู้ป่วยมักจะไม่รู้ตัวว่ากำลังเผชิญกับอาการต้อหิน กว่าจะรู้ตัวอีกทีอาการก็รุนแรงจนยากที่จะชะลออาการสูญเสียการมองเห็น ในบทความนี้จะช่วยให้คุณเข้าใจถึงความอันตรายของโรคต้อหิน และตระหนักถึงความสำคัญของการดูแลการสังเกตสภาพดวงตาของตนเอง เพื่อสุขภาพดวงตาที่ดีและสามารถมองเห็นไปได้อีกนาน

Key Takeaways

• ต้อหิน คือโรคตาที่ส่งผลกระทบต่อการมองเห็นถาวร หากไม่ได้รับการรักษาชะลออาการอย่างเหมาะสม อาจสูญเสียการมองเห็นได้ถาวร
• ต้อหินสามารถเกิดขึ้นได้เอง และการมีปัจจัยภายนอกเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งสามารถป้องกันได้ด้วยการลดปัจจัยภายนอกที่อาจกระตุ้นให้เกิดโรค เช่น การควบคุมโรคประจำตัว การป้องกันไม่ให้เกิดอุบัติเหตุกับดวงตา เป็นต้น
• การตรวจสุขภาพตาเป็นประจำปีละ 1 ครั้ง มีความสำคัญ โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุมากกว่า 40 ปีขึ้นไป เนื่องจากหากตรวจพบโรคต้อหินแต่เนิ่น ๆ จะสามารถรักษาการมองเห็นเอาไว้ได้มากกว่า

ต้อหินคืออะไร ทำไมจึงเป็นภัยคุกคามที่น่ากังวล

โรคต้อหิน (Glaucoma) คือ โรคตาชนิดหนึ่ง ที่ขั้วประสาทตาถูกทำลายจนเกิดการเสื่อมลงอย่างช้า ๆ ผู้ป่วยจะเริ่มสูญเสียลานสายตา มีการมองเห็นแคบลง และค่อย ๆ เข้าสู่ภาวะตาบอดในที่สุด ซึ่งการสูญเสียการมองเห็นนั้นจะเป็นไปอย่างถาวร ไม่สามารถฟื้นฟูให้กลับมามองเห็นได้ดีขึ้นดังเดิม ทั้งนี้ สามารถควบคุมและชะลอไม่ให้ขั้วประสาทตาเสื่อมมากขึ้น เพื่อคงการมองเห็นเอาไว้ให้ได้มากที่สุด

ต้อหินเป็นภัยคุกคามที่น่ากังวล เนื่องจากส่วนมากไม่มีอาการเตือนล่วงหน้า ผู้ป่วยส่วนใหญ่จึงไม่ทราบว่าตัวเองป่วยโรคนี้ กว่าจะรู้ตัวอีกทีก็เริ่มสูญเสียการมองเห็นไปมากแล้ว ทำให้การรักษาเพื่อชะลออาการของโรคไม่ได้ประสิทธิภาพเท่าที่ควร

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของโรคต้อหินมีอะไรบ้าง

โรคต้อหินมีสาเหตุที่พบบ่อยคือ ‘ภาวะความดันลูกตาสูง’ ซึ่งเกิดจากน้ำหล่อเลี้ยงลูกตาไม่สามารถระบายออกและสะสมอยู่ในลูกตามากเกินไป จนทำให้ความดันลูกตาสูงและไปกดทับเส้นประสาทตา ขั้วประสาทตาจึงค่อย ๆ ถูกทำลายและเสื่อมลง

และอีกหนึ่งสาเหตุที่พบบ่อยคือการที่ขั้วประสาทตาถูกทำลายโดยการขาดเลือดไปหล่อเลี้ยง หรือมีเลือดไปหล่อเลี้ยงไม่พอ ซึ่งมักเกิดขึ้นกับผู้ที่มีโรคประจำตัวบางอย่าง เช่น ความดัน โดยที่โรคต้อหินที่เกิดจากสาเหตุนี้จะไม่พบความดันลูกตาสูง

ในส่วนของปัจจัยที่เพิ่มโอกาสเป็นโรคต้อหินมีดังต่อไปนี้

• ตรวจพบภาวะความดันตาสูงกว่าค่าปกติ หรือมากกว่า 21 มม.ปรอท
• อายุมากกว่า 40 ปี
• มีประวัติครอบครัวเป็นโรคต้อหิน
• การใช้ยากลุ่มสเตียรอยด์ต่อเนื่อง ทั้งชนิดทานหรือหยด
• เชื้อชาติ คนเชื้อชาติแอฟริกันอเมริกัน เสี่ยงต่อต้อหินชนิดมุมเปิด ส่วนเชื้อชาติเอเชีย จะเสี่ยงต่อต้อหินชนิดมุมปิด
• มีประวัติอุบัติเหตุเกี่ยวกับตา
• มีโรคทางตา เช่น ม่านตาอักเสบ จอประสาทตาอักเสบ
• มีค่าสายตาผิดปกติ เช่น สายตาสั้นหรือยาวมาก ๆ
• โรคประจำตัวบางชนิด เช่น เบาหวาน ความดัน โรคหลอดเลือดหัวใจ

อาการของโรคต้อหิน

ผู้ป่วยส่วนมากมักไม่รู้ตัวว่าเป็นโรคต้อหิน นั่นเป็นเพราะโรคต้อหินอาการเริ่มต้นในระยะแรกนั้นไม่มีอาการที่เป็นสัญญาณเตือนชัดเจน ซึ่งอาการที่พบ เช่น มองเห็นแคบลง หรืออาจมีอาการปวดศีรษะปวดตาร่วมด้วย แต่ล้วนเป็นอาการที่อาจทำให้ผู้ป่วยเข้าใจผิดว่าไม่รุนแรงจึงปล่อยปละละเลยไป ไม่รับการตรวจวินิจฉัยเพื่อรับการรักษาให้ทันท่วงที การดำเนินโรคจะค่อยเป็นค่อยไปเป็นหลักปีหรือสิบปี กว่าจะเริ่มแสดงอาการที่ชัดเจน ได้แก่ การมองเห็นแคบลงมากจนแทบจะมองไม่เห็นแล้ว หรือปวดตาปวดศีรษะเรื้อรัง ก็มักจะตรวจพบโรคต้อหินที่ขั้วประสาทตาเสื่อมไปมากแล้ว

แต่สำหรับโรคต้อหินชนิดเฉียบพลันจะแสดงอาการที่เด่นชัดต่างจากโรคต้อหินทั่วไป เนื่องจากความดันลูกตาสูงเฉียบพลันและไปกดทับเส้นประสาทตา จนสร้างความเสียหายให้กับขั้วประสาทตา ซึ่งอาการที่พบและสังเกตได้มีดังนี้

• ปวดศีรษะ ปวดตารุนแรง
• คลื่นไส้ อาเจียน
• การมองเห็นแย่ลงอย่างรวดเร็ว มองเห็นแคบลง มองไม่ชัด
• เห็นแสงสีรุ้งรอบดวงไฟ
• ตาแดง น้ำตาไหล
• กระจกตาบวมหรือขุ่นจนสังเกตเห็นได้

โรคต้อหินมีกี่ชนิด

โรคต้อหินสามารถแบ่งออกเป็น 3 ชนิดตามสาเหตุการเกิดโรคหลัก ๆ ดังนี้

ต้อหินปฐมภูมิ

ต้อหินปฐมภูมิเป็นชนิดต้อที่เกิดขึ้นเอง ไม่ได้มีปัจจัยอื่นเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งผู้ป่วยอาจมีภาวะความดันลูกตาสูงร่วมด้วยหรือไม่ก็ได้ สามารถแบ่งออกเป็นสองรูปแบบย่อย ได้แก่

ต้อหินมุมปิด

• เกิดจากม่านตาไปปิดกั้นที่มุมตา จนเกิดการอุดตันของท่อระบายน้ำหล่อเลี้ยงลูกตา
• มีอาการปวดตาเฉียบพลัน ตาแดง ตามัว คลื่นไส้อาเจียน
• มีโอกาสรักษาหายขาดได้ หากรักษาเร็ว

ต้อหินมุมเปิด

• เกิดจากการอุดตันหรือการตีบของท่อระบายน้ำหล่อเลี้ยงตาที่อยู่ระหว่างกระจกตาดำและกระจกตาขาว
• พบบ่อยกว่า การดำเนินโรคช้า ใช้เวลานานหลายปีกว่าจะสูญเสียการมองเห็นถาวร
• เส้นประสาทตาค่อย ๆ ถูกทำลายโดยไม่รู้ตัว ผู้ป่วยจะมีลานสายตาค่อย ๆ แคบลงเรื่อย ๆ อาจมีการเดินชนสิ่งของรอบข้าง จนถึงระยะท้ายของโรค ตาจึงจะมัวทั้งหมด
• พบได้ทั้งชนิดความดันตาสูง และความดันตาปกติ
• ยังไม่มีวิธีรักษาให้หายขาด แต่สามารถชะลอการเสื่อมของขั้วประสาทตาได้ หากได้รับการรักษาที่เหมาะสม

ต้อหินทุติยภูมิ

ต้อหินทุติยภูมิเป็นชนิดต้อที่มีปัจจัยอื่นเข้ามากระตุ้นให้เกิดอาการขั้วประสาทตาเสื่อม ยกตัวอย่างเช่น

• โรคแทรกซ้อน เช่น เบาหวานขึ้นตา, โรค SLE เป็นต้น
• โรคตาอื่น ๆ เช่น ตาอักเสบ, เนื้องอกในลูกตา, ต้อกระจก เป็นต้น
• เคยได้รับอุบัติเหตุที่ดวงตา
• การใช้ยาบางชนิดเป็นเวลานาน

ต้อหินแต่กำเนิด

ต้อหินแต่กำเนิดเป็นโรคทางพันธุกรรมที่มีความผิดปกติของท่อระบายน้ำหล่อเลี้ยงลูกตาผิดปกติ ผู้ป่วยจะมีตาดำที่ใหญ่กว่าปกติ หรือมีความขุ่น กลัวแสงและน้ำตาไหล

การวินิจฉัยโรคต้อหิน

การตรวจวินิจฉัยโรคต้อหินสามารถทำได้ด้วยการตรวจตาด้วยวิธีต่าง ๆ ได้แก่

• การตรวจความดันลูกตา หากพบความดันลูกตาสูงกว่าปกติก็มีโอกาสเกิดโรคต้อหินมากขึ้น
• การตรวจขั้วประสาทตา ทำให้แพทย์เห็นลักษณะโครงสร้างของขั้วประสาทตาว่าเสื่อมหรือเสียหายหรือไม่
• การตรวจการมองเห็น เพื่อดูว่าผู้ป่วยยังสามารถมองเห็นภาพกว้างปกติหรือไม่ สูญเสียลานสายตาไปแค่ไหน
• การตรวจวัดมุมระบายน้ำหล่อเลี้ยงลูกตา ช่วยให้แพทย์วินิจฉัยแยกชนิดของต้อหินได้ว่าเป็นชนิดไหน

การรักษาโรคต้อหิน

โรคต้อหินไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ ขั้วประสาทตาที่เสียหายไปไม่สามารถฟื้นฟูให้กลับมาเป็นปกติ ทั้งนี้สามารถชะลออาการไม่ให้ขั้วประสาทตาเสื่อมเร็วขึ้นได้ด้วยการรักษาแบบประคับประคอง ดังนี้

• การรักษาด้วยยา ปัจจุบันมียาหลายชนิดและได้ผลค่อนข้างดี เป็นวิธีหลักที่จักษุแพทย์ส่วนใหญ่เลือกใช้ มีทั้งรูปแบบยาหยอดตา ยารับประทาน และยาฉีด ซึ่งแพทย์จะจ่ายให้ตามความเหมาะสม
• การใช้เลเซอร์ สามารถใช้รักษาต้อหินบางชนิดได้ ช่วยลดความดันลูกตาลงได้ ใช้เวลาทำหัตถการไม่นาน แพทย์มักจะใช้การรักษานี้ควบคู่กับการใช้ยาเพื่อควบคุมความดันลูกตา
• การผ่าตัด เป็นการผ่าตัดเพื่อควบคุมความดันลูกตาเท่านั้น แต่ตัวโรคไม่หายขาด จะใช้เมื่อผู้ป่วยรักษาด้วยยาและเลเซอร์ไม่ได้ผล

นอกจากนี้ จักษุแพทย์ยังให้คำแนะนำว่า หากมีปัจจัยเสี่ยง หรือสงสัยจะเป็นต้อหิน ควรได้รับการตรวจสุขภาพตาโดยเร็ว บุคคลทั่วไป แนะนำให้ตรวจสุขภาพตาเมื่ออายุมากกว่า 40 ปี ซึ่งการตรวจวินิจฉัยต้อหินในปัจจุบัน สามารถตรวจอย่างละเอียดโดยเครื่องสแกนวิเคราะห์ขั้วประสาทตา (Optical Coherence Tomography) เครื่องถ่ายภาพจอประสาทตา (Fundus Photography) และเครื่องตรวจลานสายตา (Visual field test) ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถตรวจพบต้อหินได้เร็วยิ่งขึ้น

แนวทางการป้องกันโรคต้อหิน

การดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสมจะช่วยลดโอกาสการเกิดโรคต้อหินทุติยภูมิที่เกิดจากปัจจัยภายนอกได้ และสำหรับโรคต้อหินที่เกิดขึ้นเองนั้น การป้องกันและดูแลตนเองให้เหมาะสมก็สามารถชะลอไม่ให้อาการของโรครุนแรงขึ้น โดยแนวทางการป้องกันโรคต้อหินสามารถทำได้ดังนี้

• เข้ารับการตรวจสุขภาพตากับจักษุแพทย์ปีละ 1 ครั้ง โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไป
• กรณีผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ เช่น มีโรคประจำตัว สายตาสั้นหรือยาวมาก ๆ หรือเคยได้รับอุบัติเหตุที่ดวงตา ให้เข้ารับการตรวจสุขภาพตากับจักษุแพทย์ตามคำแนะนำ
• กรณีที่มีอาการผิดปกติเกี่ยวกับดวงตา เช่น มองได้แคบลง ปวดตามาก มองเห็นแสงรุ้งรอบดวงไฟ ให้รีบพบแพทย์ทันที เพราะอาจเป็นอาการ
• หากมีโรคประจำตัวเรื้อรังที่เกี่ยวข้องกับระบบไหลเวียนเลือด ควรเข้ารับการรักษาและควบคุมโรคให้เหมาะสม เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนจนทำให้ขั้วประสาทตาถูกทำลายได้
• ปกป้องดวงตาด้วยอุปกรณ์ป้องกันดวงตาเมื่อต้องทำงานหรือทำกิจกรรมที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุกับดวงตา
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาหยอดตาที่ไม่ได้จ่ายโดยแพทย์

โรคต้อหินรักษาไม่หายขาด แต่ชะลอได้ เพื่อรักษาการมองเห็นเอาไว้ให้ได้มากที่สุด

โรคต้อหินเป็นโรคตาที่หากเป็นแล้วจะไม่สามารถคืนการมองเห็นที่เสียไปเเล้วได้ และการประคับประคองอาการเพื่อรักษาระดับการมองเห็นเอาไว้ให้ได้มากที่สุดจำเป็นจะต้องอาศัยการดูแลของจักษุแพทย์ที่เหมาะสม ร่วมกับการดูแลตนเองของผู้ป่วย

ทั้งนี้เพื่อไม่ให้โรคต้อหินทำลายวิถีชีวิตของคุณ การเข้ารับการตรวจสุขภาพตาเป็นประจำทุกปีจึงมีความสำคัญ แพ็กเกจตรวจสุขภาพตา Eye Examination โดยจักษุแพทย์เฉพาะทาง โรงพยาบาลพระรามเก้า ให้บริการตรวจสุขภาพตาตั้งแต่การตรวจสายตา, วัดระดับการมองเห็น, วัดความดันลูกตา, ตรวจจอประสาทตา, ตรวจขั้วประสาทตา และอื่น ๆ หากตรวจพบตั้งแต่เนิ่น ๆ จะทำให้จักษุแพทย์สามารถรักษาการมองเห็นของผู้ป่วยเอาไว้ได้มากที่สุด

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับต้อหิน

1. ต้อหินทำให้ตาบอดจริงไหม?

ต้อหินทำให้ตาบอดได้จริง เนื่องจากขั้วประสาทตาถูกทำลายทำให้ลายสายตาแคบลง เมื่อสูญเสียลานสายตาไปทั้งหมด จึงทำให้ตาบอดสนิท

2. ความดันตาเท่าไรถึงเป็นต้อหิน?

ความดันลูกตาสูงกว่า 21 มม.ปรอทมีโอกาสที่จะเกิดโรคต้อหินได้สูง แต่ไม่อาจวินิจฉัยได้ด้วยความดันลูกตาสูงเพียงอย่างเดียว เนื่องจากต้องใช้การตรวจตาเพิ่มเติมเพื่อประเมินความเสียหายของตาร่วมด้วย

References

Boyd, K. (2024, October 29). Understanding Glaucoma: Symptoms, Causes, Diagnosis, Treatment. American academy of ophthalmology. https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-glaucoma

Glaucoma. (2024, February 26). NHS. https://www.nhs.uk/conditions/glaucoma/

Mayo Clinic Staff. (n.d.). Glaucoma. Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/glaucoma/symptoms-causes/syc-20372839