ไตบวมน้ำ หาสาเหตุและรักษาให้เร็ว ลดเสี่ยงไตเสียหายระยะยาว

ไตบวมน้ำ เป็นภาวะที่เป็นผลพวงจากความผิดปกติอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อไต ซึ่งถ้าหากไม่ได้รับการรักษาที่ต้นเหตุอย่างเหมาะสม อาจทำให้ประสิทธิภาพการทำงานของไตลดลง และนำมาสู่โรคไตในอนาคต การตรวจวินิจฉัยความผิดปกติที่ทำให้เกิดภาวะไตบวมน้ำ และให้การรักษาอย่างตรงจุด จะช่วยให้ไตสามารถฟื้นฟูและทำงานได้เป็นปกติ รวมถึงลดโอกาสเสี่ยงไตเสียหายในระยะยาว

Key Takeaways

• ไตบวมน้ำ คือ ภาวะที่ไตมีของเหลวคั่งอยู่ในไตอันเนื่องมาจากการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ
• ไตบวมน้ำไม่ใช่โรคหลัก แต่เป็นภาวะแทรกซ้อนจากโรคอื่น เช่น นิ่วในทางเดินปัสสาวะ, เนื้องอกในทางเดินปัสสาวะ, มะเร็ง, ต่อมลูกหมากโต, อวัยวะภายในอุ้งเชิงกรานหย่อน เป็นต้น
• การรักษาภาวะไตบวมน้ำขึ้นกับสาเหตุหลักที่ก่อให้เกิดการคั่งของของเหลวในไต มีตั้งแต่การใช้ยา การใช้สายระบายของเหลว ไปจนถึงการผ่าตัด เพื่อกำจัดสิ่งที่ทำให้เกิดการอุดตันทางผ่านปัสสาวะ
• ภาวะไตบวมน้ำเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุปัจจัยที่ป้องกันได้ยาก แต่สามารถลดความเสี่ยงไตถูกทำลายได้ด้วยการตรวจสุขภาพประจำปี ติดตามอาการอยู่เสมอ และพบแพทย์ทันทีที่พบความผิดปกติ เพื่อรับการรักษาที่รวดเร็ว

รู้จักภาวะ ‘ไตบวมน้ำ’ สัญญาณเตือนความผิดปกติที่ต้องรับมือโดยเร็ว

ไตบวมน้ำ คือ ภาวะที่ไตมีการคั่งของของเหลวอันเนื่องมาจากการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ ทำให้น้ำปัสสาวะที่แต่เดิมควรจะไหลออกจากไตไปสู่กระเพาะปัสสาวะ กลับไม่สามารถไหลออกได้สะดวก ทำให้ไตมีขนาดใหญ่และบวมขึ้น ซึ่งส่งผลกระทบต่อการทำงานของไต ทำให้ไตทำงานได้ไม่ดี

การเกิดภาวะไตบวมน้ำสามารถเกิดขึ้นเพียงข้างเดียว หรือทั้งสองข้าง ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ และสามารถเกิดได้กับทุกเพศ ทุกวัย หรือแม้แต่ทารกในครรภ์ ซึ่งถ้าหากภาวะไตบวมน้ำไม่ได้รับการแก้ไขอย่างเหมาะสม อาจทำให้ไตเสียหายถาวร นำมาสู่โรคไตเรื้อรังและไตวายได้ในที่สุด

อาการใดที่เป็นสัญญาณเตือนภาวะไตบวมน้ำ

ภาวะไตบวมน้ำอาจมีการแสดงอาการที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ก่อให้เกิดภาวะไตบวมน้ำ โดยอาการที่สามารถพบได้ในผู้ป่วยไตบวมน้ำมีดังต่อไปนี้

• ปัสสาวะติดขัด ปัสสาวะลำบาก
• ปัสสาวะเป็นเลือด
• ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
• ปวดสีข้าง ปวดหลังส่วนล่าง
• คลื่นไส้ อาเจียน
• มีไข้
• เมื่อตรวจเลือด พบค่าไตสูงผิดปกติ

อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยที่มีภาวะไตบวมน้ำอาจไม่แสดงอาการผิดปกติใด ๆ หรือมีอาการที่ไม่ชัดเจน หลายครั้งกว่าจะได้รับการตรวจวินิจฉัย ไตก็อาจเสียหายไปโดยไม่สามารถฟื้นฟูให้กลับมาทำงานเป็นปกติ ดังนั้น การสังเกตอาการและเข้ารับการตรวจสุขภาพเป็นประจำ จะช่วยให้แพทย์สามารถค้นพบความผิดปกติได้อย่างรวดเร็ว และสามารถรักษาฟื้นฟูให้ไตกลับมาทำงานได้เป็นปกติอีกครั้ง

สาเหตุของภาวะไตบวมน้ำ เกิดจากอะไร?

ระบบทางเดินปัสสาวะ จะประกอบไปด้วย ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ และท่อปัสสาวะ ซึ่งการทำงานจะเริ่มที่ไตโดยการกรองของเสียออกจากเลือด ก่อนจะส่งไปยังกระเพาะปัสสาวะผ่านท่อไต และขับออกมาภายนอกร่างกายผ่านท่อปัสสาวะ

การที่ระบบทางเดินปัสสาวะเกิดการอุดตันจึงเป็นคำตอบของคำถามว่าไตบวมน้ำเกิดจากสาเหตุอะไร เพราะการอุดตันทำให้ไม่สามารถขับปัสสาวะออกจากร่างกายได้ เมื่อปริมาณปัสสาวะมีมากขึ้นจึงถูกดันกลับไปยังไต ทำให้ของเหลวคั่งจนเกิดไตบวมน้ำขึ้น โดยสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะนี้เกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้

• นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ ไม่ว่าจะเป็น นิ่วในไต นิ่วในท่อไต นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ นิ่วในท่อปัสสาวะ ล้วนสามารถทำให้ทางเดินปัสสาวะถูกอุดตัน และไม่สามารถขับออกมาได้ตามปกติ
• ต่อมลูกหมากโต ทำให้เกิดการกดเบียดท่อปัสสาวะจนเกิดการอุดกั้น และปัสสาวะออกมาได้ยาก
• อวัยวะในอุ้งเชิงกรานหย่อนไม่ว่าจะเป็น กระเพาะปัสสาวะหย่อน มดลูกหย่อน ล้วนทำให้เกิดการกดทับท่อไตหรือท่อปัสสาวะจนอุดกั้นได้
• มะเร็ง โดยมะเร็งที่เกิดขึ้นในบริเวณใกล้เคียงกับระบบทางเดินปัสสาวะ สามารถทำให้เกิดการกดเบียด ส่งผลให้การไหลผ่านของปัสสาวะทำได้ยาก
• เนื้องอก ไม่ว่าจะเป็นเนื้องอกในท่อไต เนื้องอกในกระเพาะปัสสาวะ หรือเนื้องอกในท่อปัสสาวะ สามารถทำให้เกิดการอุดตันและขัดขวางการไหลผ่านของปัสสาวะได้
• ทางเดินปัสสาวะตีบตัน ซึ่งอาจเกิดขึ้นจากการอักเสบ ติดเชื้อ การบาดเจ็บ ทำให้ทางเดินปัสสาวะตีบแคบ ปัสสาวะไหลผ่านได้ยาก
• ความผิดปกติแต่กำเนิด เช่น ท่อไตตีบ ท่อปัสสาวะตีบ ท่อไตอยู่ผิดตำแหน่ง ภาวะปัสสาวะไหลย้อนกลับ ทำให้ระบบทางเดินปัสสาวะผิดปกติ
• การตั้งครรภ์ การขยายตัวของมดลูกอาจไปกดเบียดทางเดินปัสสาวะทำให้ทางเดินปัสสาวะตีบแคบ

การวินิจฉัยภาวะไตบวมน้ำ

การวินิจฉัยภาวะไตบวมน้ำที่รวดเร็วจะช่วยลดความเสี่ยงไตเสียหายระยะยาวได้ โดยการตรวจวินิจฉัย และหาสาเหตุภาวะไตบวมน้ำสามารถทำได้ดังต่อไปนี้

• การซักประวัติและตรวจร่างกายเบื้องต้นโดยแพทย์ : แพทย์จะสอบถามอาการผิดปกติที่เกิดขึ้น ร่วมกับการทดสอบโดยการกดท้องบริเวณไตและกระเพาะปัสสาวะว่ามีอาการเจ็บหรือไม่ หรือหากสงสัยว่ามีภาวะต่อมลูกหมากโต แพทย์อาจตรวจด้วยการคลำต่อมลูกหมากผ่านการสอดนิ้วทางทวารหนัก
• การตรวจปัสสาวะ : เพื่อวิเคราะห์องค์ประกอบในน้ำปัสสาวะ และตรวจหาค่าผิดปกติ
• การตรวจเลือด : เพื่อตรวจหาค่าการทำงานของไต
• การเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ หรือ CT Scan : เพื่อดูสภาพของไต และตรวจหาตำแหน่งที่เกิดการอุดตัน
• การตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า หรือ MRI : เพื่อดูสภาพไต และตรวจหาตำแหน่งที่เกิดการอุดตัน

แนวทางการรักษาไตบวมน้ำ

เป้าหมายแรกในการรักษา คือการทำให้น้ำที่คั่งในไตสามารถระบายออกจากไตและขับออกจากร่างกายได้ ซึ่งวิธีการรักษาไตบวมน้ำขึ้นอยู่กับสาเหตุหลักที่ก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนไตบวมน้ำ ดังนี้

• นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ : นิ่วที่ทำให้เกิดภาวะไตบวมน้ำได้มักจะมีขนาดใหญ่เกินกว่าที่ร่างกายจะขับออกมาเอง ดังนั้นทางเลือกในการรักษาจึงมักเป็นการผ่าตัดส่องกล้อง เพื่อนำนิ่วที่อุดตันออกจากทางเดินปัสสาวะ
• เนื้องอกในระบบทางเดินปัสสาวะ : สามารถใช้การผ่าตัดเพื่อกำจัดเนื้องอกที่ขัดขวางทางเดินปัสสาวะ
• มะเร็ง : หากเนื้องอกมะเร็งไปกดทับทางเดินปัสสาวะจนตีบตัน สามารถผ่าตัดเพื่อแก้ไขปัญหาการกดทับได้ ร่วมกับทำเคมีบำบัด ฉายรังสี เพื่อควบคุมเซลล์มะเร็ง
• ต่อมลูกหมากโต : รักษาได้ด้วยการผ่าตัดต่อมลูกหมากที่ไปเบียดท่อปัสสาวะออก
• ทางเดินปัสสาวะอุดกั้น ตีบตัน : รักษาได้ด้วยการผ่าตัดเปิดทางเดินปัสสาวะ เพื่อแก้ไขการอุดกั้น หรือตีบตัน

เพื่อลดความเสี่ยงไตเสียหายจากภาวะไตบวม อาจต้องมีการใส่สายสวนกระเพาะปัสสาวะเพื่อระบายปัสสาวะออก ใส่สายระบายท่อไต หรือเจาะระบายน้ำในไตออกโดยตรง ก่อนเริ่มทำการรักษาต้นเหตุที่ทำให้ไตบวมน้ำ

ผู้ป่วยไตบวมน้ำ สามารถดูแลตนเองได้อย่างไร

ภาวะไตบวมน้ำอาจไม่ใช่เรื่องที่ต้องเป็นกังวล หากได้รับการตรวจวินิจฉัย และรับการรักษาที่ถูกต้อง รวดเร็ว ก็สามารถลดโอกาสเสี่ยงไตเสียหายถาวรที่ทำให้เกิดโรคเรื้อรังในระยะยาวได้

ในกรณีที่ตรวจพบภาวะไตบวมน้ำ ผู้ป่วยสามารถดูแลตนเองได้ด้วยการเฝ้าสังเกตอาการ และพบแพทย์ตามนัดหมาย เพื่อให้การรักษาเป็นไปอย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพที่สุด

ไตบวมน้ำ อย่าปล่อยไว้นาน เสี่ยงไตพังระยะยาว

ไตบวมน้ำไม่ใช่โรคหลัก แต่เป็นภาวะที่เกิดขึ้นจากความผิดปกติอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบมายังไต ซึ่งหากปล่อยไว้นานก็สามารถทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนอันตรายอย่างโรคไตเรื้อรัง ไตวายได้ การรักษาไตบวมน้ำจะต้องหาสาเหตุหลัก และรักษาให้ตรงจุด เพื่อให้ไตบวมน้ำลดลงและกลับมาทำงานได้เป็นปกติ

สถาบันโรคไต โรงพยาบาลพระรามเก้า ให้บริการตรวจวินิจฉัย และรักษาผู้ป่วยด้วยความรวดเร็วแม่นยำ โดยแพทย์เฉพาะทางโรคไต และเครื่องมือทางการแพทย์ที่ทันสมัย ได้มาตรฐาน เพื่อที่ผู้ป่วยจะได้รับการรักษาที่มีคุณภาพ และสามารถกลับไปใช้ชีวิตที่มีความสุขได้ไวยิ่งขึ้น

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับไตบวมน้ำ

1. ไตบวมน้ำมีภาวะแทรกซ้อนอย่างไรบ้าง?

ภาวะแทรกซ้อนจากไตบวมน้ำสามารถก่อให้เกิดปัญหาทางสุขภาพมากมาย เช่น กรวยไตอักเสบ การติดเชื้อในกระแสเลือด ไตเสื่อม หรือไตวาย เป็นต้น

2. เราสามารถป้องกันไตบวมน้ำได้ไหม?

การป้องกันภาวะไตบวมน้ำอาจทำได้ยาก เนื่องจากภาวะไตบวมน้ำสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ แต่สามารถลดความรุนแรงของภาวะไตบวมน้ำที่อาจนำไปสู่โรคแทรกซ้อนอื่น ๆ ได้ด้วยการสังเกตสุขภาพของตนเอง และหากมีอาการผิดปกติให้รีบพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยโดยเร็ว

References

Wint, C. (2023, April 12). Hydronephrosis. healthline. https://www.healthline.com/health/unilateral-hydronephrosis

Hydronephrosis. (2023, August 25). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15417-hydronephrosis

Hydronephrosis. (2023, August 8). National Kidney Foundation. https://www.kidney.org/kidney-topics/hydronephrosis-0