มดลูกหย่อน กับอาการเจ็บปวดที่ผู้หญิงคนไหนก็ไม่อยากเผชิญ

ปกติแล้ว มดลูกซึ่งเป็นอวัยวะสืบพันธุ์ของเพศหญิงจะอยู่บริเวณอุ้งเชิงกราน โดยมีกล้ามเนื้อ เอ็น และเนื้อเยื่ออุ้งเชิงกรานคอยยึดเหนี่ยวให้มดลูกและอวัยวะภายในอื่น ๆ อยู่ในตำแหน่งที่ควรจะเป็น แต่เมื่อกล้ามเนื้อ เอ็น และเนื้อเยื่ออุ้งเชิงกรานเสียหาย หรือเสื่อมสภาพ อาจทำให้เกิดภาวะมดลูกหย่อน และหากไม่ได้รับการรักษา อาจนำมาสู่ปัญหาเรื้อรังอื่น ๆ ที่ส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันในระยะยาวได้

Key Takeaways

• มดลูกหย่อน คือ ภาวะที่มดลูกเคลื่อนตัวลงมาจากตำแหน่งปกติไปยังช่องคลอด เนื่องจากกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานไม่สามารถยึดเหนี่ยวให้มดลูกอยู่ในตำแหน่งปกติได้
• ปัจจัยที่อาจทำให้เกิดภาวะมดลูกหย่อน ได้แก่ อายุที่มากขึ้น, เข้าสู่วัยหมดประจำเดือน, การคลอดบุตรหลายครั้ง, การผ่าตัดบริเวณอุ้งเชิงกราน, น้ำหนักตัวมาก, การยกของหนัก เป็นต้น
• มดลูกหย่อนไม่ใช่ภาวะที่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่สามารถรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันได้มาก เช่น อาการปวดหน่วงภายในอุ้งเชิงกราน ระบบขับถ่ายผิดปกติ ไปจนถึงความกังวลใจที่มีอะไรหลุดออกมาจากช่องคลอดอยู่บ่อย ๆ
• มดลูกหย่อนรักษาได้ด้วยการฝึกบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน การใช้อุปกรณ์พยุงช่องคลอด และการผ่าตัด

มดลูกหย่อน คืออะไร

มดลูกหย่อน คือ ภาวะที่กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานอ่อนกำลังจนไม่สามารถยึดเหนี่ยวให้มดลูกอยู่ในตำแหน่งปกติได้ ทำให้มดลูกเกิดการหย่อนตัวลงมายังช่องคลอด ซึ่งการหย่อนตัวของมดลูกจะมีความรุนแรงตามระดับการหย่อนตัว และหากมดลูกหย่อนตัวมากขึ้น อาจทำให้อวัยวะภายในอื่น ๆ อย่างเช่น ลำไส้ หรือกระเพาะปัสสาวะหย่อนตามลงมาด้วย และอาจนำมาสู่ปัญหาแทรกซ้อนอื่น ๆ ในอนาคต

ระดับความรุนแรงของภาวะมดลูกหย่อน

ภาวะมดลูกหย่อนสามารถแบ่งระดับความรุนแรงของโรคได้จากระดับการหย่อนตัวของมดลูก ดังนี้

• ระดับที่ 1 : มดลูกหย่อนตัวลงมาเล็กน้อย และยังอยู่ส่วนบนของช่องคลอด
• ระดับที่ 2 : มดลูกหย่อนตัวมากขึ้น และเริ่มลงมาสู่ปากช่องคลอด
• ระดับที่ 3 : มดลูกหย่อนตัวจนบางส่วนยื่นออกมาจากช่องคลอด
• ระดับที่ 4 : มดลูกหย่อนตัวมากจนยื่นออกมาจากช่องคลอดทั้งหมด

ซึ่งในระดับรุนแรงนั้นอาจทำให้มีอวัยวะอื่น ๆ ในอุ้งเชิงกรานเคลื่อนตัวลงมาด้วยอันเนื่องมาจากกล้ามเนื้อ เอ็น และเนื้อเยื่อในอุ้งเชิงกรานไม่สามารถเหนี่ยวรั้งให้อวัยวะอยู่ในตำแหน่งเดิมได้อีกต่อไป

มดลูกหย่อน เกิดจากสาเหตุอะไร มีปัจจัยอะไรบ้าง?

ภาวะมดลูกหย่อนมีสาเหตุมาจากกล้ามเนื้อ เอ็น และเนื้อเยื่อในอุ้งเชิงกรานเกิดความเสียหายหรือเสื่อมสภาพไป จนทำให้ไม่สามารถทำหน้าที่ยึดเหนี่ยวอวัยวะภายในอุ้งเชิงกรานได้ตามปกติ ซึ่งปัจจัยที่ทำให้เกิดสาเหตุดังกล่าวมีดังนี้

• อายุที่มากขึ้น : เมื่ออายุมากขึ้น กล้ามเนื้อ เอ็น และเนื้อเยื่ออุ้งเชิงกรานก็สามารถเสื่อมสภาพได้ตามธรรมชาติ
• วัยหมดประจำเดือน : เมื่อถึงวัยหมดประจำเดือน ร่างกายจะมีระดับฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลง ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ช่วยให้กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานแข็งแรง ทำให้กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานอ่อนแอลง เสื่อมสภาพได้ง่ายขึ้น
• การคลอดบุตรด้วยวิธีธรรมชาติ : ทำให้กล้ามเนื้อและเนื้อเยื่ออุ้งเชิงกรานบาดเจ็บเสียหาย โดยเฉพาะการคลอดบุตรด้วยวิธีธรรมชาติหลาย ๆ ครั้ง ยิ่งเพิ่มความเสี่ยงมดลูกหย่อนมากขึ้น
• การผ่าตัดที่อุ้งเชิงกราน : อาจทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรงลง ไม่สามารถพยุงมดลูกได้ดีเช่นเดิม
• น้ำหนักตัวมาก : ทำให้กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานต้องรับน้ำหนักมากขึ้น และเร่งให้กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานเสื่อมสภาพเร็วกว่าปกติ
• การยกของหนัก ไอเรื้อรัง : ทำให้ช่องท้องเกิดแรงดันมาก และทำให้กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานเสื่อมสภาพเร็วขึ้น
• เนื้องอกในมดลูก : ทำให้มดลูกมีน้ำหนักมากจนเกิดการเหนี่ยวรั้ง และเพิ่มโอกาสให้เกิดมดลูกหย่อนได้

สัญญาณของอาการมดลูกหย่อนที่ผู้หญิงต้องรู้

มดลูกหย่อน หรือมดลูกต่ำ อาการที่เกิดขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของโรค หากมีภาวะมดลูกหย่อนเพียงเล็กน้อย ก็เป็นไปได้ที่ผู้ป่วยจะไม่แสดงอาการผิดปกติใด ๆ แต่เมื่อมดลูกหย่อนตัวมากขึ้น ส่วนใหญ่แล้วมักจะพบอาการดังต่อไปนี้

• ปวดหน่วงภายในอุ้งเชิงกราน
• ปวดหลังช่วงล่าง
• รู้สึกเหมือนมีอะไรจะโผล่ออกมาทางช่องคลอด หรือสามารถเห็นเนื้อเยื่อโผล่ออกมาทางช่องคลอด
• เจ็บขณะมีเพศสัมพันธ์
• เลือดออกทางช่องคลอด ที่ไม่ใช่ประจำเดือน
• ตกขาวมาก
• ระบบขับถ่ายมีปัญหา เช่น ปัสสาวะบ่อย, ปัสสาวะไม่สุด, ปัสสาวะเล็ด, กระเพาะปัสสาวะอักเสบบ่อย, ท้องผูก เป็นต้น

โดยอาการเหล่านี้อาจแย่ลงเมื่อมีการไอจาม การยืนหรือเดินเป็นเวลานาน หรือมีการใช้แรงจากกล้ามเนื้อท้อง เนื่องจากพฤติกรรมดังกล่าวทำให้เกิดแรงดันในช่องท้องเพิ่มขึ้น และทำให้มดลูกหรืออวัยวะภายในอื่น ๆ ถูกดันลงมากกว่าเดิม

การวินิจฉัยภาวะมดลูกหย่อน

วิธีทดสอบว่ามดลูกต่ำหรือไม่ สามารถวินิจฉัยได้โดยการสอบถามอาการผิดปกติที่เกิดขึ้น พร้อมกับการตรวจภายใน โดยแพทย์จะทำการสอดเครื่องมือเข้าไปทางช่องคลอดเพื่อดูภายในช่องคลอดและมดลูก นอกจากนี้แพทย์อาจให้ผู้ป่วยทดลองไอหรือเบ่ง เพื่อทดสอบว่ากล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานยังสามารถทำหน้าที่ได้เป็นปกติอยู่หรือไม่

วิธีการรักษามดลูกหย่อน

แนวทางการรักษามดลูกหย่อนจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงของภาวะมดลูกหย่อน ซึ่งจะมีวิธีรักษาดังนี้

• การบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน
  การบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานจะช่วยเสริมความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน เพื่อบรรเทาอาการต่าง ๆ จากภาวะมดลูกหย่อน ซึ่งสามารถทำได้ด้วยท่าบริหารมดลูกหย่อน หรือขมิบกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน โดยให้เกร็งกล้ามเนื้อบริเวณช่องคลอดค้างไว้ประมาณ 3-5 วินาทีแล้วปล่อย ทำเช่นนี้ 10 ครั้งนับเป็น 1 เซต ใน 1 วันควรทำให้ได้ 4 เซต
• การใช้อุปกรณ์พยุงช่องคลอด
  ในกรณีที่มดลูกหย่อนบ้าง แต่ไม่รุนแรงมาก สามารถใช้อุปกรณ์สอดเข้าไปในช่องคลอดเพื่อช่วยค้ำให้มดลูกอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม
• การผ่าตัด
  ผู้ป่วยที่มีภาวะมดลูกหย่อนมาก สามารถรักษาด้วยการผ่าตัด ซึ่งการผ่าตัดสามารถแบ่งได้อีก 2 วิธี ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ในการผ่าตัด
• การผ่าตัดแก้ไขภาวะมดลูกหย่อน : เป็นวิธีผ่าตัดยึดมดลูกให้ติดกับกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน เพื่อให้มดลูกอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม
• การผ่าตัดมดลูก : เป็นการผ่าตัดมดลูกออกทางช่องคลอดหรือหน้าท้อง ซึ่งวิธีนี้จะเหมาะกับผู้ที่ไม่ต้องการมีบุตรแล้ว

กรณีที่มีอาการมดลูกหย่อนเล็กน้อย ผู้ป่วยอาจไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษาใด ๆ แต่สามารถฝึกบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานเพื่อเสริมความแข็งแรง และสามารถทำหน้าที่ในการพยุงอวัยวะภายในอุ้งเชิงกรานได้ดีขึ้น

มดลูกหย่อน เรื่องของผู้หญิง… ที่แก้ไขได้

มดลูกหย่อน เป็นภาวะที่ผู้หญิงทุกคนมีโอกาสเกิดขึ้นในช่วงเวลาหนึ่งของชีวิต การดูแลตนเองและการฝึกบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานเป็นวิธีที่ช่วยลดความรุนแรงของมดลูกหย่อนได้อย่างมีประสิทธิภาพ แต่เมื่อใดที่อาการมดลูกหย่อนเริ่มส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน แนะนำให้รีบพบแพทย์เพื่อรับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

หากคุณกำลังเผชิญกับภาวะมดลูกหย่อนจนรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ไม่ต้องกังวลใจ เพราะที่ศูนย์ผ่าตัดส่องกล้องแผลเล็ก (MIS) โรงพยาบาลพระรามเก้า ให้บริการผ่าตัดแก้ไขปัญหามดลูกหย่อน และผ่าตัดมดลูกออกแบบส่องกล้องโดยแพทย์เฉพาะทาง ให้ผลการรักษาที่แม่นยำกว่า ลดอาการการบาดเจ็บจากการผ่าตัด ให้ผู้ป่วยใช้เวลาพักฟื้นน้อย และกลับไปใช้ชีวิตที่ปกติได้เร็วขึ้น

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับมดลูกหย่อน

มดลูกหย่อน ป้องกันได้ไหม?

มดลูกหย่อนสามารถป้องกันได้ด้วยการบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานเป็นประจำ, คอยควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์, เลี่ยงกิจกรรมที่ก่อให้เกิดแรงดันในท้องสูง เช่น การยกของหนัก การเบ่ง การไอ เป็นต้น

มดลูกหย่อนรักษาหายไหม?

ภาวะมดลูกหย่อนสามารถรักษาให้หายได้ในกรณีที่อาการไม่รุนแรงมาก หรืออายุยังน้อย เนื่องจากร่างกายสามารถฟื้นฟูได้เร็ว แต่หากมีอาการรุนแรงมาก มีอายุมาก หรือน้ำหนักเกิน ถึงแม้ว่าจะผ่าตัดรักษามดลูกหย่อนไปแล้วก็มีโอกาสเป็นซ้ำได้

References

Uterine Prolapse. (2022, September 7). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16030-uterine-prolapse

Prolapsed uterus. (n.d.). Healthdirect. https://www.healthdirect.gov.au/prolapsed-uterus

Mayo Clinic Staff. (2022, September 8). Uterine prolapse. Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/uterine-prolapse/symptoms-causes/syc-20353458