ไตวายเรื้อรัง รีบรักษาตั้งแต่วันนี้ ก่อนเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต

ไต มีหน้าที่กำจัดของเสียและน้ำส่วนเกินในเลือดออกจากร่างกาย เพื่อรักษาสมดุลน้ำ เกลือแร่ และลดความเป็นพิษในกระแสเลือด แต่เมื่อไตไม่สามารถทำหน้าที่ได้ตามปกติเป็นระยะเวลานาน จะส่งผลให้เกิดภาวะ ‘ไตวายเรื้อรัง’ ที่อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนรุนแรง ทำให้ระบบต่าง ๆ ในร่างกายล้มเหลว และเป็นอันตรายถึงชีวิต

Key Takeaways

• ไตวายเรื้อรัง คือการที่ไตไม่สามารถทำหน้าที่ในการขับของเสีย และรักษาสมดุลน้ำเกลือแร่ในเลือด ซึ่งส่งผลกระทบต่อการทำงานของร่างกายหลายระบบ
• สาเหตุของโรคไตวายเรื้อรังมักมาจากภาวะแทรกซ้อนของโรคอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อไต และอาจมาจากสาเหตุอื่น ๆ ที่ทำให้ไตทำงานหนักกว่าปกติและเกิดการเสื่อมเร็วขึ้น
• การรักษาไตวายเรื้อรังจะเป็นการบำบัดทดแทนไตเพื่อช่วยลดความเป็นพิษ กำจัดน้ำส่วนเกินและของเสียในกระแสเลือด ให้ระบบในร่างกายทำงานได้เป็นปกติ

ไตวายเรื้อรังคืออะไร?

ไตวายเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease : CKD) คือ ภาวะที่ไตไม่สามารถทำหน้าที่ขับของเสีย และรักษาสมดุลน้ำเกลือแร่ในเลือดได้ตามปกติเป็นระยะเวลาติดต่อกันนานเกิน 3 เดือน จนก่อให้เกิดภาวะของเสียคั่งในกระแสเลือด ส่งผลกระทบต่อการทำงานระบบต่าง ๆ ในร่างกาย และทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต

เมื่อไตวายเรื้อรังเข้าสู่ระยะที่ 5 หรือระยะสุดท้าย ไตจะไม่สามารถทำหน้าที่ได้ตามปกติอีกต่อไป และหากอัตราการกรองของไต (Glomerular Filtration Rate, GFR) ต่ำกว่า 15 มิลลิลิตร / นาที / 1.73 ตารางเมตร มักจะเริ่มมีอาการจากของเสียคั่ง และจำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยการบำบัดทดแทนไตเพื่อช่วยลดความเป็นพิษ กำจัดน้ำส่วนเกินและของเสียในกระแสเลือด

การทำงานของไตเป็นปกติหรือไม่ สามารถสังเกตได้จากค่าครีเอตินินในเลือด ทำความรู้จักกับค่าครีเอตินิน อ่านต่อได้ที่ : Creatinine

ไตวายเรื้อรังเกิดขึ้นจากสาเหตุใด?

สาเหตุของโรคไตวายเรื้อรังมักมาจากภาวะแทรกซ้อนของโรคอื่น ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อไต ยกตัวอย่างเช่น

• โรคเบาหวาน
• โรคไตอักเสบ
• โรคความดันโลหิตสูง
• โรคหัวใจและหลอดเลือด
• โรคระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ
• โรคถุงน้ำในไต
• นิ่วในไต

นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่น ๆ ที่ก่อให้เกิดไตวายเรื้อรัง เช่น การรับประทานยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs ติดต่อกันเป็นเวลานาน หรือการรับประทานที่มีโซเดียมสูง ซึ่งสามารถเพิ่มภาระการทำงานของไตในการขับของเสียและเกลือแร่ออกจากร่างกาย การที่ไตต้องทำงานหนักเป็นเวลานานจะทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเสื่อมสภาพและพัฒนาไปสู่ไตวายเรื้อรังในที่สุด

อาการไตวายเรื้อรัง

เมื่อไตไม่สามารถทำงานได้เป็นปกติจนเกิดไตวายเรื้อรัง จะส่งผลกระทบต่อหลาย ๆ ระบบในร่างกาย และแสดงอาการไตวายเรื้อรังดังต่อไปนี้

• การขับถ่ายปัสสาวะผิดปกติ เช่น ปัสสาวะเป็นฟองจากโปรตีนรั่วในปัสสาวะ, ปัสสาวะน้อยหรือปัสสาวะบ่อยกว่าปกติจากไตไม่สามารถทำหน้าที่ได้อย่างเต็มที่, สีปัสสาวะเข้มหรือขุ่นมาก หรืออาจพบเลือดปนในปัสสาวะ
• อาการบวมตามหน้าหรือเท้า จากของเหลวคั่งในร่างกาย
• เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย
• ความดันโลหิตสูง
• น้ำหนักลดลงหรือน้ำหนักเพิ่มขึ้น
• เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
• เกิดอาการคันตามตัว
• ตัวซีด โลหิตจาง

กลุ่มเสี่ยงที่ต้องระวังไตวายเรื้อรัง

ผู้ที่ถูกจัดอยู่ในกลุ่มเสี่ยงต้องระวังไตวายเรื้อรัง ได้แก่

• ผู้สูงอายุ ตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป เมื่ออายุมากขึ้น ไตจะมีความสามารถในการทำงานลดลงตามธรรมชาติ
• ผู้ที่มีโรคประจำตัว โดยเฉพาะโรคที่มีผลกระทบต่อการทำงานของไต เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ เป็นต้น
• ผู้ที่มีประวัติการใช้ยาที่เป็นพิษต่อไต เช่น ยาชุดสมุนไพร หรือยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs ติดต่อกันเป็นเวลานาน
• ผู้ที่มีคนในครอบครัวเป็นโรคไต มีโอกาสที่จะเกิดไตวายเรื้อรังสูงกว่าคนที่ไม่มีคนในครอบครัวเป็นโรคไต
• ผู้ที่มีประวัติติดเชื้อทางเดินปัสสาวะมาหลายครั้ง อาจส่งผลกระทบต่อการทำงานของไต
• ผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น สูบบุหรี่ รับประทานอาหารรสจัด ดื่มน้ำน้อยมาก ฯลฯ

การรักษาไตวายเรื้อรัง

การรักษาโรคไตวายเรื้อรังนั้นจะมุ่งเน้นไปที่การลดความเป็นพิษ กำจัดน้ำส่วนเกิน และของเสียในกระแสเลือดที่ไตไม่สามารถกำจัดออกได้อีกต่อไป โดยจะมีแนวทางการรักษาดังนี้

การฟอกไต

การฟอกไตเป็นวิธีหนึ่งที่ช่วยให้ร่างกายสามารถกำจัดของเสียออกจากกระแสเลือด และรักษาสมดุลของน้ำและเกลือแร่ได้ด้วยการจำลองกระบวนการทำงานของไต โดยจะมี 2 วิธีหลัก ๆ คือ

• การฟอกไตทางหลอดเลือด (Hemodialysis) ด้วยเครื่องไตเทียม วิธีนี้จะใช้เวลาประมาณ 4 ชั่วโมงต่อครั้ง และผู้ป่วยจะต้องทำอย่างน้อย 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ที่โรงพยาบาลหรือศูนย์ฟอกไต
• การฟอกไตทางช่องท้อง (Peritoneal Dialysis) สามารถทำได้เองที่บ้านด้วยการเติมน้ำยาฟอกไตเข้าสู่ช่องท้องและระบายน้ำยาทิ้งตามเวลาที่กำหนด วิธีนี้ผู้ป่วยจะต้องทำทุกวัน วันละ 4-6 ครั้ง

การปลูกถ่ายไต

การปลูกถ่ายไตเป็นวิธีการปลูกถ่ายไตสุขภาพดีของผู้บริจาคให้ไปทำงานแทนไตเดิมที่เสื่อมสภาพ หรือใช้เครื่องล้างไตอัตโนมัติ (Automated PD) ช่วยทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ไม่ต้องเข้ารับการฟอกไตบ่อย ๆ หากดูแลสุขภาพหลังปลูกถ่ายไตได้เป็นอย่างดีและไม่มีอาการแทรกซ้อนหลังปลูกถ่ายไต ผู้ป่วยจะสามารถมีชีวิตที่ยืนยาวกว่าผู้ป่วยที่เข้ารับการฟอกไตเพียงอย่างเดียว

ไตวายเรื้อรังป้องกันได้ไหม?

ไตวายเรื้อรังเป็นอาการเสื่อมที่เกิดขึ้นได้ ซึ่งวิธีเหล่านี้จะเป็นการป้องกันและชะลออาการเสื่อมของไต ลดโอกาสเกิดไตวายเรื้อรังในอนาคต

• ลดการรับประทานอาหารรสจัด อาหารสำเร็จรูป เนื่องจากมีโซเดียมสูง ทำให้ไตทำงานหนัก
• ระวังการใช้ยาบางชนิดติดต่อกันเป็นเวลานาน เช่น ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs ยาสมุนไพร เพราะทำให้ไตเสื่อมเร็วขึ้น
• รับประทานอาหารที่เป็นประโยชน์ครบหมู่ ดื่มน้ำให้เพียงพอในทุกวัน และออกกำลังกายสม่ำเสมอ
• งดการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์
• เข้ารับการตรวจสุขภาพประจำปี
• กรณีที่มีโรคประจำตัว ให้ควบคุมอาการของโรคให้ดี

กล่าวโดยสรุปแล้ว ไตวายเรื้อรังสามารถป้องกันได้ด้วยการดูแลสุขภาพให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงที่ทำให้ไตทำงานหนัก และเข้ารับการตรวจสุขภาพประจำปี อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง กรณีที่ตรวจพบความผิดปกติของไตได้เร็วก็จะสามารถเข้ารับการรักษาได้ทันท่วงที ให้ผู้ป่วยได้มีสุขภาพไตที่แข็งแรงได้ไปอีกยาวนาน

รักษาไตวายเรื้อรัง ลดภาวะแทรกซ้อน ยืดอายุและคุณภาพชีวิตให้กับผู้ป่วย

ไตวายเรื้อรัง โรคร้ายที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต หากไม่ได้รับการรักษา ซึ่งในปัจจุบันการรักษาผู้ป่วยไตวายเรื้อรังทำได้ด้วยการประคับประคองให้ร่างกายสามารถกำจัดของเสีย น้ำและเกลือแร่ส่วนเกินออกจากเลือดด้วยการฟอกไต เพื่อป้องกันภาวะของเสียคั่งจนทำให้ระบบต่าง ๆ ในร่างกายล้มเหลว นอกจากนี้ยังมีการรักษาอีกวิธีอย่างการปลูกถ่ายไตที่ช่วยยืดอายุและเพิ่มคุณภาพชีวิตให้กับผู้ป่วย แม้ต้องดูแลตัวเองต่อเนื่อง แต่ก็ถือเป็นทางเลือกที่ได้ผลดีในระยะยาว

ที่สถาบันโรคไต โรงพยาบาลพระรามเก้า ให้การรักษาและดูแลผู้ป่วยไตวายเรื้อรังโดยคำนึงถึงคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย ด้วยความร่วมมือจากทีมแพทย์เฉพาะทางประจำสถาบันโรคไต ทีมพยาบาลวิชาชีพและทีมสนับสนุน เราทำงานร่วมกับเป็นทีมสหวิชาชีพ เพื่อประสิทธิภาพในการรักษาที่ดีที่สุด

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

• Facebook : Praram 9 hospital
• Line : @Praram9Hospital
• โทร. 1270

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับไตวายเรื้อรัง

1. ไตวายเรื้อรังสามารถเกิดภาวะแทรกซ้อนใดบ้าง?

ภาวะแทรกซ้อนจากอาการไตวายเรื้อรัง ได้แก่ น้ำท่วมปอด, เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ, หัวใจวาย, ปลายประสาทอักเสบ หรือกระดูกพรุน เป็นต้น

2. ไตวายเรื้อรังต่างจากไตวายเฉียบพลันอย่างไร?

ไตวายเรื้อรังจะเกิดขึ้นแบบค่อยเป็นค่อยไป การทำงานของไตจะค่อย ๆ ลดลงเรื่อย ๆ ไปจนไม่สามารถทำงานได้อีก ซึ่งจะใช้เวลาดำเนินโรคอยู่หลายเดือน ในขณะที่ไตวายเฉียบพลันจะเกิดขึ้นเร็วมากภายในไม่กี่วันหรือไม่กี่สัปดาห์ หากได้รับการรักษาอย่างเหมาะสมก็มีโอกาสที่ไตจะฟื้นตัวกลับมาได้เกือบปกติ

References

Chronic Kidney Disease (CKD). (2023, September 11). National Kidney Foundation. https://www.kidney.org/kidney-topics/chronic-kidney-disease-ckd

Mayo Clinic Staff. (2023, September 6). Chronic kidney disease. Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-kidney-disease/symptoms-causes/syc-20354521

Chronic kidney disease. (2023, March 22). NHS. https://www.nhs.uk/conditions/kidney-disease/