อาการข้างเคียงของวัคซีน

วัคซีนทุกชนิดก่อให้เกิดอาการข้างเคียงได้ อาการส่วนใหญ่ไม่รุนแรง มักเกิดขึ้นภายใน 1-3 วันหลังฉีดวัคซีน และหายได้เองภายใน 1-2 วัน อาการส่วนใหญ่ได้แก่ อาการเฉพาะที่ คือ ปวด บวม แดง ร้อน บริเวณที่ฉีด ซึ่งพบได้มากถึง 80% ของผู้ที่ฉีดวัคซีน

อาการทั่วไปอื่นๆ ได้แก่

• ปวดเมื่อยตัว ปวดข้อ ปวดศีรษะ
• คลื่นไส้
• ไข้ ส่วนใหญ่อุณหภูมิไม่เกิน 38.5 C
• ต่อมน้ำเหลืองโต
• ผื่น ร่วมกับอาการไข้ อาจพบได้หลังฉีดวัคซีนเชื้อเป็น ในช่วง 3-21 วันหลังฉีด

อาการข้างเคียงเฉพาะของวัคซีนบางชนิด

• วัคซีนที่มีส่วนประกอบของ บาดทะยัก คอตีบ อาจมีอาการบวมแดงเป็นบริเวณกว้างได้ เกิดจากการทำปฏิกิริยาระหว่างภูมิคุ้มกันของวัคซีนบาดทะยักและคอตีบในร่างกายที่ยังมีอยู่ กับ วัคซีนที่ฉีดกระตุ้น มักจะเกิดกับผู้ที่ฉีดวัคซีนภายใน 10ปีหลังจากเข็มก่อนหน้านี้
• วัคซีน หัด หัดเยอรมัน คางทูม อาจมีอาการไข้สูงร่วมกับผื่นได้ภายใน 7-12 วันหลังฉีด แต่หายเองได้ภายใน 1-2 วัน โดยพบได้ 5% ของผู้ที่ฉีด หรือมีต่อมน้ำลายอักเสบได้ แต่พบได้น้อยมากในวัยรุ่นและผู้ใหญ่ (น้อยกว่า1%)
• วัคซีนสุกใส พบอาการผื่นได้ประมาณ 1%ของวัยรุ่นหรือผู้ใหญ่ที่ฉีด ภายใน 3 สัปดาห์หลังฉีดวัคซีน โดยอาจเป็นผื่นแดงหรือตุ่มน้ำได้ ส่วนใหญ่เป็นผื่นแดง หากเป็นตุ่มน้ำจะมีเล็กน้อยไม่เกิน 5 ตุ่ม และหายเองได้ แต่ตุ่มน้ำสามารถแพร่เชื้อให้คนใกล้ชิดที่ไม่เคยเป็นสุกใสได้ หรือผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องซึ่งอาจติดเชื้อสุกใสรุนแรง ดังนั้น หากมีตุ่มน้ำเกิดขึ้นหลังฉีดวัคซีน ควรแยกตัวจากบุคคลเหล่านี้จนกว่าตุ่มน้ำจะแห้งและตกสะเก็ดซึ่งพ้นระยะแพร่เชื้อ

อาการข้างเคียงรุนแรง

พบน้อยมาก ประมาณ 1 ในล้านคน ได้แก่

1. อาการแพ้รุนแรง โดยอาจแพ้ตัววัคซีนเอง หรือส่วนประกอบในวัคซีน
   -ผื่นลมพิษทั่วตัว
   -หายใจเหนื่อย แน่นหน้าอก
   -หน้าบวม ปากบวม อาการบวมของ ลิ้นไก่ ลำคอ
   -ใจสั่น
   -หน้ามืด วูบ
   
2. กลุ่มอาการ กิลแลง-บาร์เร (Guillain Barre syndrome :GBS) เป็นอาการผิดปกติของระบบประสาท เกิดขึ้นภายใน 6 สัปดาห์หลังฉีดวัคซีน ได้แก่ ชาบริเวณแขนขา กล้ามเนื้ออ่อนแรง กลืนลำบาก หายใจลำบาก ซึ่งพบได้จากการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่แต่อัตราการเกิดน้อยกว่า 1 ในล้าน นอกจากนี้วัคซีน J&J ซึ่งเป็นวัคซีน Covid-19 ก็มีรายงานผลข้างเคียงนี้ได้เช่นกัน

การดูแลตนเองหลังฉีดวัคซีน

1. สังเกตอาการหลังฉีดวัคซีนในรพ. 15-30 นาที โดยหากมีอาการแพ้รุนแรงมักจะเกิดอาการภายใน 30 นาที
2. หากมีอาการปวด บวม แดง สามารถประคบเย็นบริเวณที่ฉีดได้
3. สามารถทานยาแก้ปวด พาราเซตตามอล เพื่อบรรเทาอาการปวดหรือไข้หลังฉีดวัคซีนได้
4. หากมีอาการเหล่านี้ ให้รีบมาพบแพทย์
   – ไข้สูงมากกว่า 39 องศา
   – ผื่นแดงคันหรือตุ่มน้ำขึ้นทั่วตัว
   – ปากบวม หน้าบวม ลำคอบวม ลิ้นไก่บวม
   – หายใจเหนื่อย แน่นหน้าอก
   – ใจสั่น หน้ามืด วูบ
   – หน้าเบี้ยว ชา แขนขาอ่อนแรง